به گزارش سارنا به نقل از مهر، متن زیر برشی از کتاب «عالی‌ترین مکتب تربیت و اخلاق یا ماه مبارک رمضان» اثر آیت الله صافی گلپایگانی است که در ادامه می‌خوانید؛
بی‌تردید کسانی که می‌خواهند اسلام را در آینه اعمال و رفتار اجتماع مسلمانان این عصر ببینند و آن جمال نورانی و خورشید جهان تاب را در چنین منظر و آئینه تیره و تار زیارت کنند، سخت در اشتباهند.
اگر تصویر چهره اسلام ممکن بود و یک نفر آگاه به تمام تعالیم و امتیازات و هدایت‌های اسلام و برنامه‌های تربیتی و جامع آن، چهره زیبای آن را تصویر می‌کرد، از هر اثر هنری دیگر زیباتر و جالب‌تر می‌شد.
اگر خدای جهان و آفریننده زمین و آسمان- که نعمت اسلام را به وسیله حضرت خاتم الانبیا انعام و اعطا فرمود- آن را به صورتی تمثیلی می‌ساخت، یقیناً زیبایی و جمال آن صورت، خلق اوّلین و آخرین را از خود بی‌خود می‌کرد.
چنان چه هم اکنون جمال روحانی و روح‌بخش و دل نواز اسلام، فلاسفه محقّق و علما و دانشمندان متتبّع را مجذوب و دل باخته ساخته است.
آری، چقدر جمال توحید اسلام زیباست و چه خورشید عدالت اجتماعی اسلام گرمابخش است!
کدام جلوه‌ای در دل‌ها از جلوه معارف اسلام نافذتر و کدام روشنایی از روشنایی آیات قرآن مجید روشن‌تر است؟!
این پرتو خورشید اسلام است که دنیای متمدّن را به حقوق انسان‌ها روشن و منوّر کرده، و نغمه آزادی را این همه روح افزا قرار داده است.
هیچیک از بیانیه‌ها و اعلامیه‌های حقوق بشر- که به دست ناتوان انسان تهیه و تدوین شده است- اصلاً قابل مقایسه با حقوق و قوانین نافذ و همه جانبه اسلام نیست.
نگرشی هر چند کوتاه به این آیات الهی مصداق این مدّعاست:
۱. تَعَالَوْا إِلی کَلِمةٍ سَوَآءً بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ الّا نَعْبُدَ إِلّا اللهَ وَ لَا نُشْرِکَ بِهِ لا شَیْئاً وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضَاً أَرْبَاباً مِّن دوُنِ‌اللهِ
۲. یایُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنثی وَجَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا انَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللهِ اتْقکُمْ
۳. انَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْاحْسانِ، وَإِیتَاءِ ذِی الْقُرْبَی وَیَنْهَی عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنکَرِ وَالْبَغْی یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّروُنَ
و کدام یک از تعالیم و هدایت‌های اخلاقی را می‌توان از تعالیم و آداب اسلام برتر و مفیدتر دانست؟ نمونه آیات ذیل بیان‌گر بزرگ‌ترین و برترین تعالیم و هدایت‌های اخلاقی است:
۱. وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ
۲. وَأُفَوِّضُ أَمْرِی إِلی اللهِ انَّ اللهَ بَصیِرٌ بِالِعِبَادِ
۳. وَعَسَی أَن تَکْرَهُوا شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ، وَعَسَی ان تُحِبُّوْا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَّکُمْ وَاللهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَاتَعْلَمُونَ
۴. قُل لَّن یُصِیبَنَآ الّا مَا کَتَبَ اللهُ لَنَا هُوَ مَوْلانا
۵. فَإِنِّ مَعَ العُسْرِ یُسْراً إِنَّ مَعَ العُسْرِ یُسْراً
کدام دین و کدام کتاب آسمانی به اندازه قرآن به علم و عمل اهمیت داده و به عقل و منطق و تفکّر و اندیشه در اسرار آفرینش و نظام جهان و اوضاع زمین و آسمان، دعوت و تشویق کرده است؟
اسلام را باید در آینه نصوص قرآن و سنّت، و در سیره رفتار و گفتار و کردار پیشوایان دین و کسانی که اسلام در وجودشان به تمام معنا منعکس شده و در سلوک مجاهدین و مسلمانان صدر اسلام تماشا کرد.
نقش و تأثیر اسلام را در سازندگی و به وجود آوردن مترقّی‌ترین و ممتازترین اجتماعات، باید از قوّت احکام آن و از اجتماعاتی که بیشتر تحت نفوذ منطق اسلامی قرار گرفت، استنباط کرد.
مسلمانان عصر ما نمی‌توانند با اجتماعاتی که دارند اجتماع الهی اسلام را به دنیا نشان دهند و اگر چه در بین آنها افراد آگاه به مفاهیم و مقاصد اسلام کم نیست، ولی متأسّفانه جلوه مجتمعات آنها، جلوه اجتماع کاملاً اسلامی نیست، و چرخ زندگی اجتماعی و سیاسی آنان تحت لوای حاکمیت مطلقه، و مشروعیت و قوانین و احکام الهی در گردش نیست.
یگانه عامل و علّت انحطاط مسلمانان، جهل آنان به مفاهیم اسلامی و دوری از روح اسلام و درک نکردن واقع دین و توحید، و ایمان به شهادتین است.
ایمان به اسلام سرگرم شدن به یک سلسله مفاهیم نظری نیست:
لَیسَ الایِمانُ بِالتَمنی وَلا بِالتَحلِی وَلکنِ هَوُما وقَرفِی القلب وَصدقهِ العمل
و از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده است که پیغمبر صلّی الله علیه وآله وسلّم فرمود:
الایِمانُ مَعرِفَةٌ بِالقَلبِ وَاقرارٌ بِالِلسانِ وَعَمَلٌ بِالارکانِ
قرآن مجید مؤمنین را چنین توصیف می‌فرماید:
انَّمَا الْمُؤمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ، وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُه زَادَتْهُمْ إِیْمَاناً وَعَلَی رَبِّهَمْ یَتَوَکَّلُونَ فَلَا وَ رَبِّکَ لَایُؤْمِنُونَ حَتَّی یُحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لایَجدُوْا فِی انفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْتَ وَیُسَلِّمُوْا تَسْلِیماً
و نشانه کفر را این گونه بیان می‌فرماید که:
وَمَن لَّمْ یَحْکُم بِمَآ أَنْزَلَ اللهُ فَأُوْلئِکَ هُمُ الْکافِرُونَ
اجتماعی را می‌توان یک جامعه کاملاً اسلامی دانست که همه احکام و دستورات اسلامی بر تمام مسائل زندگی فردی و اجتماعی آن جامعه منطبق بوده و به عبارت دیگر، اسلام از برنامه‌های کسب و کار، معاشرت، حکومت، سیاست و … آنها تفکیک نشده باشد.
با این وصف، اجتماعات ما معرّف یک اجتماع کامل و تمام عیار اسلامی نیست؛ زیرا بسیاری از احکام اسلام در بین مسلمانان معاصر متروک گردیده، و جز «عبادات» (مثل: نماز و روزه، حج و …) - که اجتماع اسلام به آنها نیز قائم است- بقیه احکام و دستورات اسلامی کمتر مورد عنایت قرار گرفته و بعضاً مهجور مانده است. چه بسا که عبادات ما نیز آن طور که شایسته است نشان دهنده مقاصد اسلام نیست و کسانی که از آثار و برکات آن هم محروم می‌باشند، بسیارند.
در «عبادات»، معانی بزرگ و درس‌های عمیق به ما آموخته می‌شود که اگر به آنها توجّه کنیم، افق افکار ما روشن و طرز تصوّر ما دگرگون می‌شود.
در عبادات هم جنبه عادت نهفته است و هم اظهار شوکت اسلام، اتّحاد و هماهنگی مسلمین، ارشادات اخلاقی، آموزشی و تربیتی، تعالیم اجتماعی، رشد فکری، عقلی و علمی و بلکه فواید بهداشتی و اقتصادی نیز منظور شده است.
همین روزه ماه رمضان که از ارکان اسلام و نیز شعائر بزرگ و وسیله‌ای جهت تقرّب به خدا است، آیا با همان برنامه مقرّر انجام می‌شود؟ و آیا ماه رمضان ما همان ماه رمضان اسلام است؟
این موضوع و مسأله‌ای است که به بررسی و تحقیق نیاز دارد.
ماه رمضان اسلام: چنان چه از خطبه حضرت رسول‌اکرم صلّی‌الله علیه وآله وسلّم استفاده می‌شود، فرصتی برای افزودن به اعمال خیر و کارهای نیک، دستگیری از فقیران و بی‌نوایان، پیوند با خویشاوندان، یاری ضعیفان، تکمیل و تهذیب اخلاق، فرو خوردن خشم و غضب و کنترل قوای شهوانی است.
امّا برنامه ماه رمضان ما: پرخوری در افطار و سحر، تندخویی و بدزبانی با نزدیک و بیگانه، شب نشینی‌های زیان بخش، معاشرت‌ها و جلسات بیهوده است.
ماه رمضان اسلام: موسم وزش نفحات رحمت، تجلّی حقیقت و زمان نزول برکات است که جویندگان این معانی بدون هیچ گونه ملال و خستگی خود را در معرض این نسیم‌ها قرار داده و هشیارانه از آن استفاده می‌کنند، و دل‌های خود را مهبط این فیوض رحمانی قرار می‌دهند.
بیشتر افراد در غفلت از این معانی به سر برده و از روحانیت و نورانیت این ماه استفاده نمی‌کنند.
در ماه رمضان اسلام: شیاطین مغلول‌اند و اسباب گناه در این ماه فراهم نبوده و محیط، برای فعّالیت شیاطین و رشد قوای اهریمنی و افکار زشت ابلیسی مساعد نمی‌باشد.
همه جا به نور این ماه منوّر است و صدای دل نواز و روح بخش تلاوت قرآن مجید و صوت مناجات و دعا و استغفار، دل‌ها را به سوی خدا متوجّه می‌سازد و خفتگان بستر غفلت را بیدار می‌نماید.
ماه رمضان ما: شیاطین در آن مشغول کار و اغوا و اضلال بوده و جز چند شب، بقیه اوقات سینماها، میکده‌ها، کاباره‌ها، مراکز فساد و انحراف باز است و زنان برهنه و نیم برهنه در ملأ عام در خیابان‌ها آمد و شد می‌کنند و صدای موسیقی از هر سو بلند است و از مصونیت‌هایی که باید در این ماه از معاصی وجود داشته باشد، خبری نیست و چشم و گوش، همیشه در معرض گناه و معصیت است.
ماه رمضان اسلام: بهترین فرصت و گرانبهاترین وقتی است که حتّی یک دقیقه و ثانیه‌اش نباید هدر برود و بیهوده مصرف شود؛ بلکه باید تمام دقایق و ساعات آن در انجام کارهای نیک و اعمال حسنه، تفکّر و تأمّل، توبه و اصلاح حال سپری شود.
ماه رمضان ما: بیشتر اوقاتش تلف می‌شود و اوقاتی به این عزیزی، آسان از دست می‌رود.
ماه رمضان اسلام: مسلمانان باید در آن به مناسبت نزول قرآن در سیره رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلّم شخصیتی که قرآن به او نازل شد به طور عمیق مطالعه نمایند و ارشادات و راهنمایی‌های آن رهبر عالی‌قدر آسمانی را- که دافع هر ضرر و خسارت، و علاج کننده تمام مشکلات اجتماعی و حیاتی است- سرمشق خود قرار دهند و به حکم:
لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللهِ اسوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن کانَ یَرجُوا اللهَ وَالْیوْمَ الأَخِرَ
به روش و سلوک آن رسول اعظم خدا صلّی‌الله علیه وآله وسلّم تأسّی نمایند.
ماه رمضان ما: اکثریت مسلمانان از سیره رهبر عظیم خود بی‌اطّلاع بوده و در این موضوع که درس و بحث، تفکّر و مطالعه در آن بر هر مسلمانی لازم است، نه در ماه رمضان و نه در ماه‌های دیگر اهتمام شایان ندارند و به دانستن تاریخ حیات رسول خدا صلّی‌الله علیه وآله وسلّم‌که آموزنده‌ترین صفحات تاریخ است- اعتنایی لازم و کافی نمی‌کنند. تاریخ کدام شخصیت‌ها، و رجال تاریخ، زعما و رهبران اصلاحات و انقلاب‌ها و پیامبران بزرگ، مانند تاریخ پیامبر بزرگ اسلام، آموزنده و سودمند است.
ماه رمضان اسلام: ماه درس علوم دین از قبیل: فقه، احکام و معارف حقیقی است تا خدا را از روی معرفت و بصیرت بپرستیم و طعم ایمان را بچشیم و در جمال ربوبیت، واله و حیران گشته و روح ما به عوالم عالی‌تر طیران نماید:
طیران مرغ دیدی تو زپای بند غفلت‌به در آی تا ببینی طیران آدمیت
و این حدیث که از پیغمبر صلّی‌الله علیه وآله وسلّم روایت شده است، بر ما منطبق شود:
اذا اراد الله بعبدٍ خیراً فقهه فی الدین، ویلهمه رشده
ماه رمضان ما: در جهالت و نادانی می‌گذرد و این مدرسه عالی و همگانی اسلامی به صورت تعطیل جلوه کرده و معلّم و مدرّس، شاگرد و دانشجو در آن کم است و ادعیه آن کمتر مورد استفاده و تأمّل قرار می‌گیرد.
ماه رمضان اسلام: ماه نشاط، و اقبال و شتاب به سوی عبادت و تقرّب به خدا است.
ماه رمضان ما: بعضی آن را در کسالت و سستی و تن پروری و خواب و بی‌خبری به پایان می‌رسانند.
ماه رمضان اسلام: آغاز فصل جدید و مرحله نوین عمر و زندگی است که در آن باید قوای فکری و اخلاقی خود را از نو به رشد و نمو وا داریم و با گذشته خود وداع کرده، و دل خود را جلا دهیم و زنگار معصیت و گناه را از آن بزداییم.
ماه رمضان ما: تغییر مختصر در وقت خوردن غذا و امساک از مفطرات است که هر چند امتثال و اطاعت فرمان خدا و دلیل بیدار بودن وجدان دینی و شعور مذهبی است و نسبت به آن بدبخت‌ها و گمراهانی که روزه را افطار می‌کنند شرافت و فضیلت آن بسیار است؛ امّا با این وجود، روزه‌دار نباید فقط به امساک از مفطرات قناعت کند؛ بلکه باید سایر برنامه‌هایی را که برای روزه داران معین شده نیز انجام دهد تا از فواید بسیار و رَحَمات واسعه الهی در این ماه حدّاکثر استفاده را بنماید.
ماه رمضان اسلام: سبب تهذیب نفوس، تطهیر قلوب و تخلّق به اخلاق حمیده، اعتیاد به عادات حسنه، تمرین خلوص نیت، احیای معالم و مبانی اسلامیت و انسانیت، انتشار محبّت و نوع پروری و صداقت است.
ماه رمضان ما: بسا شب نشینی‌ها و مجالسی که پس از افطار برپا می‌شود و با متحمّل شدن مصارف زیاد به پرخوری، غیبت، لهو و مزاح‌های باطل و گفت و شنودهای بی‌ثمر مشغول شده و با شکم‌چرانی‌هایی که می‌کنند از حکمت نبویه «صُومُوا تَصِّحُوا» محروم می‌شوند. و چون از روح همکاری و همدردی اسلامی و ارتباط معنوی و اتّصال ناگسستنی قلبی و ایمانی، نشانه و علامتی نیست، آن دید و بازدیدها و معاشرت‌ها، سبب کینه و عداوت و دشمنی و سو تفاهم می‌گردد.
نظر بدهید