به گزارش سارنا به نقل از فارس، قطب شمال که زمانی یکی از مناطق فراموش شده جهان بود که اغلب با مناظر آرام و حیات وحش شناخته می‌شد، به نقطه عطف جدیدی برای قدرت‌های جهانی، به ویژه آمریکا، روسیه و چین تبدیل شده است، به خصوص که با آغاز روند ذوب شدن یخ‌های قطب شمال اهمیت استراتژیک اقتصادی آن نیز روشن می‌شود.اگرچه قطب شمال در طول جنگ سرد میدان نبرد بین ایالات متحده، ناتو و اتحاد جماهیر شوروی بود، کشورهای قطب شمال پس از جنگ به دنبال حفظ آن به عنوان منطقه ای برای همکاری بودند.اما رقابت استراتژیک بین ایالات متحده، روسیه و چین به طور چشمگیری اهمیت ژئوپلیتیک و ژئو اکونومیک قطب شمال را در یک دهه گذشته تاکنون افزایش داده است.
اخیرا، دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، تمایل خود را برای الحاق جزیره گرینلند، که دو سوم آن در دایره قطب شمال قرار دارد به آمریکا را اعلام و ادعا کرده که به دلایل مرتبط با امنیت ملی خواهان خریداری این جزیره خودمختار وابسته به کشور دانمارک است اما این تصمیم ترامپ خشم روس‌ها و چینی‌ها را برانگیخت.
چین به دنبال هموار کردن جاده ابریشم قطبی
این جزیره یک مکان کلیدی در جاده ابریشم قطبی چین است و چینی‌ها خواهان مالکیت ذخایر عظیم معدنی این جزیره هستند که حاوی ذخایر عظیم اورانیوم است. جاده ابریشم قطبی یا یخی از مسیر حمل ونقل قطب شمال و از طریق اقیانوس اطلس به اقیانوس آرام می رسد. این مسیر با ذوب شدن یخ های قطب شمال توسعه پیدا میکند. با این حال چین جاده ابریشم قطبی را در راستای طرح یک کمربند- یک راه خود معرفی کرده است.
روس‌ها نیز ادعا کرده اند که قطب شمال منطقه مرتبط با منافع ملی و استراتژیک آنهاست با توجه به اینکه روسیه طولانی‌ترین خط ساحلی را در منطقه قطب شمال دارد. با توجه به اقلیم، منطقه قطب شمال شاهد تغییرات بی‌سابقه‌ای بوده است، با ذوب شدن یخ‌های قطب شمال حالا دیگر، افق عظیم جدیدی از جمله امکان ایجاد مسیرهای تجاری جدید در انتظار این منطقه است که قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای برای بهره‌مندی از آن رقابت می‌کنند.
به نوشته وبگاه انگلیسی «دیلی میل»، قطب شمال که زمانی یک بیابان یخ زده بود، حالا به دلیل ذخایر شگفت انگیز منابع نهفته در زیر یخ ها، به سرعت به کانون مانورهای ژئوپلیتیکی تبدیل شده است.
رقابت بر سر منابع نفت و گاز قطب
سازمان زمین شناسی آمریکا تخمین می‌زند که قطب شمال حدود ۹۰ میلیارد بشکه (حدود ۱۵ درصد) از منابع نفتی کشف نشده جهان و حدود ۴۰ میلیارد بشکه (حدود ۳۰ درصد) منابع گاز طبیعی کشف نشده دارد.این منطقه همچنین دارای مواد معدنی کمیاب خاکی فراوانی است که برای تولید باتری های مدرن و فناوری ریزتراشه ضروری است.شرایط در قطب شمال همچنین برای به حداکثر رساندن استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر ایده آل است.
منطقه وسیع خشکی آنجا برای ساخت پنل‌های خورشیدی و آسیاب‌های بادی مناسب است و منطقه وسیع آبی آن نیز فرصتی را برای توربین های دریایی به منظور تولید نیروی برق آبی فراهم می کند.فرصت‌های جدید ماهیگیری در قطب شمال نیز نشان دهنده وجود یک منبع اقتصادی غنی برای تمام کشورهای قطب شمال و غیر قطب شمال است. با ذوب شدن یخ ها، طی ۳۰ سال آینده، این منطقه برای احیای اقتصاد شیلات روسیه حیاتی خواهد بود.
افزایش دسترسی به مسیرهای تجاری موجود مانند مسیر دریای شمال، یا امکان وجود مسیرهای جدید مانند دریا از طریق دریای شمالی، زمان حمل و نقل کالاها و صرفه جویی در مصرف سوخت را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، فاصله یک بندر در شمال غربی اروپا تا کشورهای خاور دور در امتداد مسیر دریای شمال حدود ۴۰ درصد کمتر از مسیر سنتی از طریق کانال سوئز است.
آمریکا به دنبال راه‌های جایگزین دریای سرخ و کانال پاناما
ذوب شدن یخ‌های قطب شمال به این معنی است که کشتی‌های بیشتری قادر خواهند بود از مناطقی عبور کنند که در طول تاریخ غیرقابل دسترس بوده‌اند و کشتیرانی قطب شمال را به پیشنهادی بسیار جذاب برای تجارت جهانی با مزایای اقتصادی عظیم تبدیل میکند.حملات نیروهای مسلح یمن به کشتی های مرتبط با آمریکا و رژیم صهیونیستی در دریای سرخ نیز به فشار بر شرکت‌های بزرگ کشتیرانی برای تغییر مسیرشان منجر شد که در نتیجه آن تعداد کشتی‌هایی که از کانال سوئز استفاده می‌کنند، کم ترشده است.
در همین حال، خشکسالی شدید در کانال پاناما نیز باعث شده است که تجارت کالا از این کانال از نوامبر ۲۰۲۳ تا ۳۰ درصد کاهش یابد. بر اساس گزارش اکونومیست این اختلالات منجر به افزایش ۲۸۳ درصدی هزینه حمل و نقل یک کانتینر ۴۰ فوتی از جمهوری خلق چین به شمال اروپا شده است.این چالش‌ها نیاز به مسیرهای کشتیرانی جایگزین را برجسته کرده و مسیرهای قطب شمال را به طور فزاینده ای مهم کرده است.
صرف نظر از اینکه استراتژی ۲۰۲۴ پنتاگون در قطب شمال اهمیت فزاینده ای برای قطب شمال به دلیل تغییرات آب و هوایی، تغییرات ژئوپلیتیکی و رقابت رو به رشد قدرت های بزرگ قائل است ایالات متحده دارای زیرساخت های دفاعی بزرگی در قطب شمال است، از جمله سرزمین هایی مانند آلاسکا که سیستم های هشدار هوایی و دریایی ایالات متحده در آن قرار دارند.
ایالات متحده یک پایگاه اصلی، پایگاه فضایی پتوویک در گرینلند، و همچنین دو پایگاه اضافی در جنوب دایره قطب شمال در آلاسکا دارد.ایالات متحده همچنین تنها دو یخ شکن در اقیانوس دارد و تضاد فاحشی در حضور نظامی بین مسکو و واشنگتن در قطب شمال وجود دارد.اما مساله مهم از نظر اقتصادی این است که ایالات متحده در حال سرمایه گذاری در نفت و گاز طبیعی در قطب شمال است که میدان نفتی خلیج پرودو در آلاسکا برجسته ترین میدان نفتی در آمریکای شمالی است. در دهه اول قرن بیست و یکم، این میدان حدود ۸ درصد نفت داخلی آمریکا را تولید می کرد.
سبقت روسیه از آمریکا در قطب شمالی
تا اینکه از سال ۲۰۲۲، نظامی‌گری روسیه و جاه‌طلبی‌های چین در خصوص «جاده ابریشم قطبی» چین، ایالات متحده را بر آن داشت تا استراتژی قطب شمال خود را با تمرکز بر آمادگی نظامی، زیرساخت‌ها و همکاری با ناتو به روز کند.
دولت بایدن همچنین سرمایه‌گذاری در یخ‌شکن‌ها، اقدامات اقلیمی، و تعامل با بومی‌ها در قطب شمال را در اولویت قرار داده است و تعادل ظریفی بین امنیت ملی و توسعه پایدار در این منطقه که به‌طور فزاینده‌ای مورد مناقشه است، ایجاد کرده است.در حالی که ایالات متحده و کشورهای غربی در دفاع از منافع خود در منطقه قطب شمال با چالش های متعددی روبرو هستند، روسیه که دارای بزرگترین خط ساحلی در قطب شمال است، موفق شده است به لحاظ استراتژیک خود را در خط مقدم رقابت برای تسلط بر آنجا قرار دهد.مفهوم سیاست خارجی روسیه برای سال ۲۰۲۳ چشم انداز جدیدی از جاه طلبی های مسکو در قطب شمال، از نظر توسعه اقتصادی بالقوه، از جمله اکتشاف نفت و گاز و توسعه مسیر دریای شمال ارائه می دهد.
به گفته گروه مطالعات امنیت بین المللی ورونا، درک استراتژی روسیه در قطب شمالی نشان می دهد که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، با کمک چین، ممکن است از قطب شمال به عنوان عرصه ای برای نشان دادن قدرت در بخش انرژی، مسیرهای کشتیرانی و نفوذ نظامی استفاده کند.
روسیه ۱۴ فرودگاه، شش پایگاه نظامی، ۱۶ بندر در آب های عمیق و ۱۰ پست مرزی در سراسر قطب شمال ساخته است. ناوگان روسیه در قطب شمال حدود ۱۰۲۰ کشتی از جمله ۴۰ کشتی یخ شکن دارد.
زرادخانه هسته ای روسیه در ناوگان شمالی آن مستقر است که مقر آن در Severomorsk، شهری واقع در دایره قطب شمال است. در طول پنج سال گذشته، قطب شمال شاهد افزایش ۳۰ درصدی تعداد راکتورهای هسته ای غیرنظامی روسیه بوده که از ۶۲ به ۸۱، مورد رسیده و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۳۵ به ۱۱۸ مورد برسد.
از نظر تجارت و استخراج منابع، روسیه مدعی مالکیت و کنترل بیشتر مسیر دریای شمال است که می تواند به مسیر جدیدی برای تجارت بین المللی تبدیل شود.بر اساس گزارش گروه مطالعات امنیت بین المللی ورونا، روسیه بر این باور است که نظام تحریم های غرب بر نفت روسیه عواقب ناگواری داشته است و با باز شدن قطب شمال به روی پتانسیل منابع انرژی جدید، می تواند موقعیتی قوی در این توسعه داشته باشد تا در زمینه انرژی بین المللی جای پایی داشته باشد.
مرکز مطالعات امنیت قطبی خاطرنشان میکند که یکی از اهداف اصلی روسیه در قطب شمال توسعه مسیر دریای شمال به عنوان یک شریان حمل و نقل رقابتی با پتانسیل استفاده در سطح بین المللی برای حمل و نقل بین اروپا و آسیا است.
از آنجایی که شورای قطب شمال شامل کانادا، دانمارک، فنلاند، ایسلند، نروژ، سوئد و ایالات متحده در سال ۲۰۲۲ به دلیل جنگ اوکراین تعلیق شد، برخی کارشناسان نگرانند که روسیه یا هفت کشور دیگر قطب شمال بتوانند نهادهای خود را بدون مشارکت سایر طرف‌ها ایجاد کنند.
چین به دنبال اعمال نفوذ خود در قطب شمال
چین نیز خود را به عنوان یک کشور نزدیک به قطب شمال توصیف میکند، و اگرچه هیچ حاکمیتی بر هیچ یک از آب‌های قطب شمال یا فلات قاره ندارد، در شورای قطب شمال که شامل هشت کشور قطب شمال است، به عنوان "ناظر" حضور دارد.
در سال ۲۰۱۸، چین مقاله‌ای با عنوان "سیاست های قطب شمال" منتشر کرد تا اولویت‌های خود را در این منطقه ترسیم کند و به دنبال آن است که قطب شمال را به یکی از مناطقی تبدیل کند که از طریق آن می‌خواهد نفوذ خود را تقویت کند.چین ابزار و انگیزه‌ای برای تبدیل شدن به یک بازیگر اصلی در توسعه قطب شمال و رقابت برای دستیابی به منابع طبیعی و مسیرهای تجاری آنجا دارد، این کشور در خط مقدم تحقیقات و فناوری قطبی است و در حال ساخت یخ شکن‌های بیشتری است تا به ناوگان رو به رشد خود اضافه کند.
چین همچنین تلاش کرده است تا معادن را در قلمرو نوناووت قطب شمال خریداری کند و تلاش های خود را برای اکتشاف و تصاحب زمین در مجمع الجزایر سوالبارد افزایش داده است.به گزارش دیلی میل، با توجه به اتکای کرملین به چین به عنوان یک متحد کلیدی اقتصادی، تجاری و سیاسی، پوتین می تواند به دنبال ارائه معاملات مطلوب به رئیس جمهور چین برای دسترسی به منطقه قطب شمال باشد، جایی که آبراه های رو به رشد آن برای پکن بسیار مهم است.
چین از این واقعیت رنج می‌برد که بخش اعظم تجارت خود را از طریق مجموعه‌ای از نقاط و مسیرهای خفقان اصلی که تحت کنترلش نیست، انجام می دهد از جمله تنگه مالاکا در جنوب شرقی آسیا، یک گلوگاه استراتژیک که با اندونزی، مالزی و سنگاپور هم مرز است وهمگی شرکای ایالات متحده است .
دیپلمات سابق بریتانیایی آرتور اسنل تاکید میکند که چین به شدت به جریان انتقال منابع از طریق آبراه‌های حیاتی وابسته است و در حال حاضر ایالات متحده بر تمام گذرگاه‌های اصلی که به دریای چین جنوبی می ریزند تسلط دارد.
وی افزود: این یک آسیب‌پذیری بزرگ برای چین است و توسعه قدرت دریایی و قرار گرفتن در خط مقدم توسعه قطب شمال برای ایمن‌سازی مسیرهای تجاری مطلوب از اولویت‌های حزب کمونیست چین است.مانند روسیه، چین در کشورهای قطب شمال املاک و مستغلات خریداری کرده است و مجموعه ای از پایگاه های ماهواره ای و آرایه های آنتن را نگهداری می کند، که همگی برای اهداف تحقیقاتی در نظر گرفته شده اند، اما احتمالاً کاربردهای نظامی دوگانه دارند.
بنابراین، با رقابت بر سر منابع و ثروت‌های طبیعی قطب شمال، خطوط حیاتی کشتیرانی، و برتری نظامی ، قطب شمال به سرعت در حال تبدیل شدن به یک منطقه ژئوپلیتیکی مورد مناقشه است که با ذوب شدن یخ‌ها مورد رقابت قدرت‌های جهانی مانند ایالات متحده، روسیه و چین قرار می‌گیرد.
نظر بدهید