به گزارش سارنا به نقل از الف، از کاوش در مناظرات و احتجاجات امام صادق(ع)، می توان نکاتی را برای رسیدن به برخی الزامات و بایسته ها در مسیر نقد كردن و مناظره، دريافت كرد.
- ضرورت اشراف و تسلط کامل بر مبانی و محتوای آموزه های دینی.شک نیست که نمی توان انتظار داشت تسلط و احاطۀ امام بر علم الهی و رموز دین و تفسیر آیات الهی از عهدة غیرمعصوم برآید، اما نمی توان هم با بضاعت اندک در کرسی های نقد و نظریه پردازی و با بهره از استدلال نه چندان قوی، منتظر نتایج درخور توجهی بود. در حال حاضر، موضوعات مختلفی در حوزه های علمی و دانشگاهی و حتی در مواجهه با دیگر فرق مدعی اسلام- مانند وهابیت و سلفی گری- محل بحث و مجادله است؛ ورود دانشمندان و شخصیت های علمی بزرگ به مناظرات علمی در فضایی امن و سالم، روشنگر خواهد بود.
- بهره گیری مناسب از مبانی استدلالی عقلی و نقلی.امام صادق(ع) برای رد مدعیات طرف های مناظره بر مستنداتی تأکید داشتند که طرف های ایشان را ناگزیر به پذیرش نتایج استدلال ها می کرد. به نظر می رسد از علل عدم رواج کافی فضای مناظره و کرسی های نقد در مجامع علمی ما، توجه اندک به مبانی مورد اتفاق طرف های مناظره است. این امر مشکل دیگری نیز در پی خود می آورد و آن نداشتن زبان مشترک در مناظره است. دقت در مناظرات امام صادق(ع) نشان می دهد که به فراخور بحث، هم استناد به ادلۀ عقلی و نقلی مورد اهتمام ایشان بود و هم بهره گیری از زبانی که خصم از درک و فهم آن عاجر نبود.
- بهره گیری از روش های اقناعی و استدلالی در جهت استحکام بحث و ملموس کردن مباحث ذهنی و عقلی.امام در مناظرات رودرروی خود(که همین ارتباط چهره به چهره نیز در موفقیت مناظرات مؤثر بود)، با بهره گیری مناسب از واژگان رسا، بلیغ و فاقد معانی چندپهلو و نیز با بهره گیری از استعاره و تمثیل، استدلال خود را روشن کرده و با قابلیت فهم فراگیر مطرح می کردند. این نکته درخور تأمل است که با وجود آنکه اشکالات و شبهات مطرح از جانب مدعیان، در ظاهر زیرکانه و عالمانه جلوه می کرد، اما وقتی با پاسخ های محکم امام روبه رو می شد، بنیاد آن فرو می ریخت؛ آن هم با بیانی که برای بسیاری از مردم قابل فهم و درک بود. از رهگذر این مناظرات، اسلام حقیقی به جویندگان آن نشان داده می شد.
- رعایت اخلاق مناظره.در هیچ یک از مناظرات امام، بداخلاقی، تحریک عواطف و احساسات طرف گفتگو و توهین و بی احترامی دیده نشد. البته امام هیچ گاه تلاش نکردند برای خوشایند طرفهای مناظره از موضع خود عدول کرده، سخن ناحقی برای نرم کردن دل آنان بر زبان جاری کنند؛ اما رعایت اخلاق مناظره و عدم تخریب دیگری و اهانت به او، از درسهای مناظرات امام است .گفتنی است که امام در مواردی که طرف های گفتگو با لجاجت بر دین و عقیدة باطل خود باقی می ماندند، با هشدار و انذار سخن می گفتند تا وجدان خفتۀ آنان را بیدار کنند، اما در این کار نیز از مسیر حق خارج نمی شدند.
- از دیگر درس های مکتب امام صادق(ع) در مناظرات، می توان به موارد ذیل اشاره کرد: تربیت شاگردان مبرز برای ایفای نقش هدایتگری؛ بهره گیری مناسب از فضای منازعه میان دو جریان اموی و عباسیِ مدعی قدرت برای پیشبرد اهداف مکتب؛ شجاعت در کلام و صراحت و شفافیت در عین رعایت ملاحظات امنیتی؛ مرزبندی مشخص و معین بین قطب حق و باطل و جلوگیری از ایجاد تردید در مخاطبان؛ انسجام در کلام و استدلال؛ ثبات قدم و ماندن بر موضع حق و کوتاه نیامدن از مواضع برای خوشایند طرف های مناظره؛ از بین بردن ابهت و اعتبار کاذب مدعیان و عوام فریبان با اثبات بی اطلاعی و بهرة اندک آنان از علم. این موارد می توانند در تدوین منشور و راهنمای عملی تقویت و ترویج کرسی های نقد، مناظره و آزاداندیشی- چه در مجامع عملی و دانشگاهی و چه در عرصۀ رسانه های داخلی و بین المللی- به کار آیند.
نظر بدهید