به گزارش سارنا به نقل از فارس، توافق ایران و عربستان سعودی برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک که روز جمعه، نوزده اسفند به امضا رسید ابعاد و جنبه‌های تحلیلی بسیاری داشت اما شاید مهمترین بُعد آن دلایل متقاعدشدن ریاض به همگرایی و دوری از تنش باشد. «محمد بن سلمان» ولی‌عهد عربستان و مرد شماره یک تصمیم‌گیری‌های آل‌سعود در وضعیت تنش‌زا با ایران که هفت سال طول کشید، دخالت مستقیم داشت. او به عنوان جانشین پدرش و حاکم جوان بلندپروازی که با شعار اصلاحات بر سر کار آمد، در ادامه تنش با ایران، وارد جنگ یمن شد. جنگی که هیچ‌گاه برایش سودی نداشت و باعث شد تا از ناآرامی‌های لبنان و حتی بحران سوریه حمایت کند.
بخش اول: جنگ را به داخل ایران می‌کشانیم
ولی‌عهد سعودی بارها نه تنها در رقابت‌های منطقه‌ای علیه ایران موضع‌گیری کرد بلکه حتی در مسائل داخلی این کشور هم دخالت کرد. شاید مهمترین لفاظی بن‌سلمان علیه ایران به در مصاحبه با شبکه «السعودیه» در سال ۲۰۱۷ برگردد؛ جایی که به طور علنی تهدید کرد که جنگ را به داخل ایران می‌کشاند!
او در این گفت‌وگوی رسانه‌ای با اشاره به اینکه هیچ نقطه مشترکی میان ایران و عربستان سعودی نیست، اذعان کرد: «چگونه می‌توان با آنان به تفاهم رسید؟ منطق ایران زمینه‌سازی برای ظهور مهدی است که آن هم از طریق سیطره بر جهان اسلام محقق می‌شود. هدف اصلی نظام ایران رسیدن به قبله مسلمانان است. ما منتظر نمی‌مانیم که عربستان میدان جنگ شود، بلکه تلاش می‌کنیم نبرد را به درون ایران بکشانیم... افراطی‌گرایی ایران مانع گفت‌وگو میان ماست».
بن‌سلمان که آن زمان وزارت دفاع عربستان را برعهده داشت، گفته بود که ایران عامل جنگ یمن است و نیروهای یمنی ابزار دست تهران هستند. وقتی مجری شبکه السعودیه از او درباره زمان پایان جنگ یمن می‌پرسید، او در پاسخ گفته بود: «حوثی‌ها و صالح را در عرض چند روز از میان بر می‌داریم». آن زمان بیش از دو سال از آغاز جنگ یمن گذشته بود و ولی‌عهد بلندپرواز سعودی نمی‌دانست تا شش سال دیگر قرار است در باتلاق آن دست و پا بزند؛ کسی که اوایل تجاوز ائتلاف سعودی مدعی شده بود که این لشکرکشی عربی چند هفته بیشتر طول نخواهد کشید.
بخش دوم: خواهان روابط خوب با ایران هستیم
اردیبهشت امسال اما ولی‌عهد سعودی در چرخشی قابل ملاحظه، و در گفت‌وگویی مطبوعاتی از تمام مواضع ضد ایرانی خود عقب نشست؛ این چرخش بعد از آن رخ داد که موشک‌های انصارالله یمن به عمق سعودی رسیده بود. بن سلمان شامگاه سه‌شنبه (هشتم اردیبهشت‌ماه) در گفت‌وگو با شبکه «العربیه» تصریح کرد: «ایران یک کشور همسایه است و امیدواریم بتوانیم رابطه خوبی با آن داشته باشیم. خواستار روابط خوب با ایران هستیم. مشکل ما رفتار منفی ایران است و ما در حال کار با کشورهای منطقه و جهان برای یافتن راه حل هستیم».
ولی‌عهد عربستان همچنین مدعی شده که عربستان در ۹۰ درصد مسائل با آمریکا هم‌نظر است و ایالات متحده شریک راهبردی ریاض به شمار می‌رود. بن سلمان درباره بزرگترین معضلش، یعنی جنگ یمن اضافه کرده بود: «امیدواریم که حوثی‌ها برای پایان جنگ به میز مذاکره بیایند و ابتکار عربستان برای حل این موضوع همچنان پابرجاست».
تحلیل خبرگزاری آمریکایی «رویترز» از این چرخش قابل توجه بود؛ این رسانه در گزارشش نوشت: «محمد بن سلمان»، ولی‌عهد سعودی موضع علنی آشتی‌جویانه‌تری را نسبت به ایران اتخاذ کرده و سعی دارد خصومت دیرینه را با توجه به ملاحظات اقتصادی متعادل و اختلافات با واشنگتن درباره چگونگی مقابله با رفتارهای منطقه‌ای تهران را کمتر کند. تنش‌ها بین ریاض و تهران بر سر جنگ یمن افزایش داشته و انصارالله یمن حملات علیه عربستان سعودی را در زمانی که سعودی در تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی است، تشدید کرده است. اختلافات بین دو قدرت منطقه‌ای بعد از حملات سال ۲۰۱۹ به تاسیسات نفتی سعودی که ریاض ایران را مقصر آن می‌داند، شدت بیشتری پیدا کرد.
سه ماه قبل از آن مصاحبه و در اسفندماه سال گذشته، بن‌سلمان با وبگاه آمریکایی «آتلانتیک» گفت‌وگو کرد؛ او درباره روابط تهران-ریاض تصریح کرد: «آنها همسایه ما هستند و همسایه ما تا ابد باقی خواهند ماند. ما نمی‌توانیم از آنها رهایی یابیم و آنها نیز نمی‌توانند از ما رهایی یابند پس بهتر است که مسائل را حل کنیم و به دنبال راه‌هایی باشیم که امکان همزیستی را برای ما فراهم کند. ما طی چهار ماه بحث‌هایی انجام دادیم و اظهارات بسیاری از طرف سران ایران شنیدیم که مورد استقبال ما در عربستان سعودی قرار گرفت. ما به بررسی جزئیات این بحث‌ها ادامه خواهیم داد و امیدوارم که یک موضع برسیم که برای هر دو کشور خوب باشد و آینده درخشانی برای عربستان و ایران ایجاد کند».
بن‌سلمان پیش از این و در مهرماه سال ۹۸ مصاحبه‌ای با شبکه آمریکایی «سی‌ان‌ان» داشته و در آن با کنارگذاشتن لحن مخالفت‌آمیزش با ایران، رویکردی مصالحه‌جویانه اتخاذ کرده بود.
بخش سوم: شرط‌بندی روی اغتشاشات در ایران
آن مصاحبه العربیه که اوج تغییر مواضع بن‌سلمان نسبت به ایران را نشان می‌داد، پس از برگزاری دور چهارم مذاکرات منطقه‌ای تهران-ریاض پخش شده بود؛ مصاحبه‌ای که کمک کرد تا دور پنجم مذاکرات نیز به میزبانی دولت بغداد و در عراق بین تیم‌های مذاکره دو کشور برگزار شود. دور ششم که قرار بود از موارد امنیتی خارج و در سطح وزرای خارجه برگزار شود، بخاطر ناآرامی‌های پاییز در ایران لغو شد. براساس تحلیل‌ها و رصد فعالیت‌های رسانه‌ای از سوی عربستان، ناظران تحولات بین‌المللی عامل لغو دور ششم مذاکرات را حساب بازکردن ریاض روی اغتشاشات داخلی در ایران معرفی کردند.
رسانه‌های وابسته به عربستان سعودی [چه رسانه‌هایی که در داخل این کشور مستقر هستند و چه رسانه‌هایی که در سراسر جهان با دلارهای ریاض مدیریت می‌شوند] روی درگذشت «مهسا امینی» مانور وسیعی دادند. رسانه‌های همچون اینترنشنال، پروژه‌های فتنه و آشوب و تجزیه را پیش بردند؛ تا جایی که مقامات ایرانی نسبت به تبعات آن واکنش نشان دادند.
مقامات ریاض، نه تنها به جنگ رسانه‌ای رو آوردند بلکه برخی مواضع از تریبون رسانه‌های بین‌المللی علیه امنیت ایران، اظهارنظر می‌کردند. «خالد بن سلمان»، برادر ولی‌عهد سعودی و سفیر این کشور در واشنگتن طی مصاحبه با «واشنگتن‌پست» ادعا کرده بود: «رژیم ایران تلاش کرد راه آینده را مسدود کند. آنها انقلابی رو به عقب راه انداخته‌اند. ما می‌خواهیم مسیر دیگری انتخاب کنیم».
حمایت سعودی‌ها از ناآرامی داخلی برای ایرانی‌های سابقه داشت. نزدیک‌ترین آن در دی ۱۳۹۶ رخ داد؛ جایی که عده‌ای به بهانه مطالبات اقتصادی، دست به آشوب و ناامنی در کشور زدند. همان زمان کاربران سعودی با هشتگ #سننقل_الحرب_الی_ایران/جنگ را به داخل ایران می‌کشانیم، اظهارات هشت ماه قبل بن‌سلمان را دوباره تکرار کردند. همان مصاحبه‌ای که ولی‌عهد سعودی ططی آن در مورد انتقال جنگ به داخل ایران صحبت کرده بود؛ کاربران سعودی بعد از اغتشاشات دی ۹۶ با بازنشر آن ویدئو مدعی شده بودند که بن سلمان به وعده خود درباره ایران عمل کرده است!
بخش چهارم: و سرانجام، توافق
سرانجام سران آل‌سعود به ویژه بن‌سلمان و مشاوران نزدیکش به این نتیجه رسیدند که برای خلاصی از پرونده‌های پرتنشی که در منطقه باز کرده‌اند و همچنین برای تقویت شراکت‌های راهبردی خود با قدرت‌هایی همچون پکن و مسکو، چاره‌ای جز توافق با ایران و تلاش برای تنش‌زدایی ندارند. حالا توافق ایران و عربستان پس از میانجیگری‌های موثر چین تحقق یافته و دو طرف طی ماه‌ها آینده تمام روابط دیپلماتیک خود را از سر خواهند گرفت.
وبگاه اینترنتی شبکه لبنانی «الاخبار» روز شنبه و در گزارشی درباره توافق ایران و عربستان سعودی به چند نکته مهم اشاره کرده و نوشت: اعلام توافق بین عربستان سعودی و ایران به ابتکار و نظارت چین برای از سرگیری روابط دیپلماتیک، رویداد جدیدی در سلسله تحولات در حال وقوع منطقه است که اثرش در تغییرات منطقه‌ای و در سطح بین‌المللی گسترده خواهد بود. درست است که این تصمیم برای ازسرگیری روابط تهران-ریاض به دلایلی [از جمله انتظار عربستان برای دیدن نتایج اغتشاشات در ایران] به تعویق افتاد، با این حال، امضای توافق توسط ریاض دقیقاً در این زمان نشانه‌های زیادی دارد؛ به‌ویژه پس از اوج‌گیری تلاش‌های رژیم صهیونیستی در مورد لزوم ایجاد اتحاد با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس برای ضربه زدن به ایران.
ورود رژیم سعودی به فاز توافق بعد از مدت‌ها خصومت‌ورزی یک چرخش قابل توجه در سیاست‌های سیاست‌مدار کم‌تجربه‌ای محسوب می‌شود که ظرف هفت سال گذشته نتیجه نگاه ماجراجویانه خود را ملاحظه کرده است. ریاض که روزگاری از کشیدن جنگ به ایران سخن می‌گفت و به‌نظر می‌رسد در برهه‌هایی حتی برای آن تلاش هم کرد، احتمالا اکنون به محدودیت‌های غیرقابل انکار ژئوپلتیک در این مسیر آگاه شده است. چنین است که مصاحبه‌های هفت سال پیش به تدریج به لحنی آرام‌تر مبدل می‌شوند و از سوی دیگر، سیاست خصومت تمام‌عیار تبدیل به تمایل به مصالحه می‌شود.
این توافق البته به‌معنای حل همه موارد بین ایران و عربستان سعودی نیست و قطعا تهران رفتار عربستان سعودی را تحت نظر خواهد داشت، اما همچون همیشه از روابط سازنده با همسایگان خود استقبال خواهد کرد.
دولت سعودی همان‌طور که فهمید در ماجرای افزایش تولید نفت نباید در کنار آمریکایی‌ها قرار بگیرد و اتهام حمایت از روسیه را به جان خرید و همان‌طور که معامله نفت با یوان را پذیرفت، احتمالا می‌تواند واقعیات دیگر را بالاخص در سطح منطقه‌ای بپذیرد؛ البته باید منتظر ماند و به نظاره رفتارهای آینده سعودی‌ها نشست. طبعا هر رفتاری در ریاض، مابازای متناسب با خود را در تهران خواهد داشت.
نظر بدهید