اگر اخبار و اطلاعات منتشر شده درباره ادغام موسسات تابع معاونت فرهنگی صحیح بوده باشد و مدیران این معاونت در سال آینده و حتی اواخر امسال تصمیم به تغییر رویه خود درباره این مهم نگیرند، شب گذشته آخرین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد با مدیریت نهادی با عنوان بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان برگزار شد و به کار خود پایان داد.
به گزارش سارنا به نقل از مهر، این جایزه در هفت دوره اخیر خود با مدیریت مهدی قزلی به عنوان دبیر اجرایی و مدیرعال این بنیاد راه به اجرا برد و در تمامی این ادوار بدون حاشیه نبوده است اما امسال این اتفاق به شکلی رنگ و لعابی بیشتر بر خود دید و حاشیه‌های این جایزه را پررنگ‌تر از قبل کرد.
جایزه ادبی جلال که در سال‌های اخیر بر سر ماهیت آن و اینکه باید چه آثاری را در کالبد خود به عنوان نامزد بپذیرد محل بحث و نزاع بسیاری بوده است امسال در کنار این مساله با انصراف یکی از کاندیداهای بخش رمان و داستان بلند نیز همراه بود و البته عدم انتخاب اثر برگزیده در بخش مجموعه داستان و رمان که به نوعی مهمترین بخش‌های این جایزه هستند را نیز وقتی به این موضوع اضافه کنیم حاصل چیزی جز همان چربش فضای جایزه به سمت حاشیه نیست.
شب گذشته سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در سخنرانی خود در حاشیه این جایزه سعی کرد نشان دهد که به تمامی بالا و پایین‌های این رویداد آگاه است و آنطور که دبیر اجرایی جایزه در نشست خبری آن نیز عنوان کرده بود، به عنوان یکی از مقامات عالی‌رتبه این جایزه، از کم کیف داوری‌ها و انتخاب آثار و نیز روند طی شده برای برگزاری این رویداد مطلع است و معتقد است کم شدن تساهل و تسامح میان ناشران و نویسندگان نیز به هموار شدن مسیر این رویداد برای طی طریق کمک شایانی کرده است.
اما با این حال حواشی جایزه جلال در سال جاری چه بود و در نهایت راه به کجا برد؟
اگر اختلاف نظرها و اختلاف سلیقه‌ها در زمینه انتخاب دبیرعلمی و هیات داوران این جایزه را که معمولا در تمامی جوایز ادبی شکل می‌پذیرد به عنوان یک حاشیه بپذیریم جایزه جلال در این زمینه در سال جاری کم حاشیه نبوده است. در جوامع ادبی و نیز در میان اهالی رسانه درباره کیفیت و کمیت داوران انتخاب شده در این جایزه بحث‌های زیادی رد و بدل شد از تکراری بودن تا کم اطلاع بودن داوران موضوعاتی بود که در این زمینه می‌شد از آنها ردی دید و حتی در یک برنامه تلویزیونی ادبی نیز به صراحت بیان شد که انتخاب داورانی از حوزه هنری در بخش مستند نگاری عملا کفه انتخاب نفر برگزیده را به سمت این نهاد سنگین کرده است. هرچند که این مساله در نهایت با انتخاب اثری به عنوان شایسته تقدیر در این بخش از ناشری در بخش خصوصی همراه شد اما موضوعی نبود که بتوان به سادگی آن را به فراموشی سپرد.
نکته دیگر در این دوره از جایزه انصراف یکی از کاندیداها از حضور در داوری پایانی بود. خبری که از سوی نویسنده رمان «فوران» به عنوان کی از نامزدها در گفتگو با چند رسانه از جمله مهر تاکید شد و به نوعی حاکی از آن بود که این نویسنده تمایلی به حضور در جمع نامزدهای یک جایزه دولتی را ندارد. این خبر پس از نوعی تکذیب از سوی بنیاد شعر و ادبیات داستانی و البته این توضیح که برخی داوران و اعضای اجرایی جایزه این نویسنده را مجاب به این انتخاب کرده‌اند در نهایت با نامه کتبی قباد آذرآئین به عنوان نویسنده به دبیرخانه جایزه به منظور اعلام انصراف پایان یافت و انتخاب نشدن اثری در بخش رمان به عنوان برگزیده را به نوعی تحت تاثیر خود قرار داد.
اما در همین بخش انتخاب رمان «وضعیت بی‌عاری» به عنوان اثر شایسته تقدیر نیز در روزهای منتهی به جایزه با حاشیه‌های زیادی همراه بود. این رمان به قلم حامد جلالی از تولیدات مدرسه رمان موسسه شهرستان ادب در سال گذشته بود. پس از انتشار رمان و در مجامع ادبی مضمون این رمان و حضور شخصیتی در آن که از پیروان آئین مندایی در ایران بوده است و نیز اتفاقی در داستان که شائبه رابطه‌ای غیراخلاقی میان دو قهرمان رمان را پررنگ می‌کرد ونیز نوع عکس‌العمل آنها در مواجهه با نیروهای انقلابی در سال‌های پیروزی انقلاب و دفاع مقدس با انتقاداتی روبرو شد.
هرچند جلالی خود منکر برخی از این اتفاقات در داستانش نشده اما همواره تاکید داشته که روح حاکم بر این رمان در راستای اعتقادات، ارزش‌ها و کشورش بوده است و هرگز در طول نگارش این اثر از این مسیر خارج نشده است.
با این همه منتقدی مانند احمد شاکری در مراسم شب گذشته در نطق خود پس از دریافت جایزه‌اش در بخش نقد ادبی عنوان کرد که از این انتخاب در سال جاری خون‌دل خورده است و اینها روا نیست برای جایزه جلال که جایزه ادبی جمهوری اسلامی است و به نام نامی آل‌احمدی نامگذاری شده که خطایش را شناخته و به دامن اسلام و انقلاب بازگشته است.
انتخاب این رمان به عنوان اثر شایسته تقدیر اما در فضای مجازی نیز با واکنش روبرو بوده است. رضا رسولی نویسنده و از اعضای انجمن قلم ایران در واکنش به این انتخاب در تویتر خود چنین نوشت: امروز، رمان وضعیت بی عاری در مهم ترین جایزه ادبی کشور جایزه گرفت. گذشته از توصیف های اروتیک آن، صراحتا کتابچه تبلیغ آیین مندایی است، ناشر آن شهرستان ادب، موسسه ای حکومتی است که سخت ادعای انقلاب گری دارد. معلوم نیست این وضعیت بی عاری، تا کی در دستگاه های فرهنگی باقی خواهدماند.
احمد شاکری البته در اظهارات خود اشاره‌ای هم به اظهارات میثم امیری از داوران بخش مستند نگاری نیز داشت که درباره ممیزی کتاب عنوان کرده بود که معیارش برای این مساله وطن است نه چیز دیگری
شاکری در این زمینه در نطق خود بدون اشاره به نام امیری بیان داشت: همه شرافت و عزت ما نتیجه انقلاب و حکمت امام راحل است که حرکت بخش و قیام آفرین بوده است. اگر امروز برخی می گویند که حدودشان در ممیزی کتاب، وطن است و نه انقلاب باید بدانند که اگر انقلاب نبود حتی ایران هم شرافتی نداشت که به آن افتخار کند.
جدای از این اظهارنظرها جایزه جلال در مراسم روز گذشته خود حواشی ریز و درشت دیگری نیز داشت. از نصب کردن تابلوی سازمان اسناد وکتابخانه ملی ایران با دریل روی تریبون درست چند لحظه قبل از آغاز مراسم تا تپق‌زدن‌های چند باره سخنرانان در حین خوانش متنی از پیش نوشته شده و نیز پرکردن بیشتر سالن با داستان‌نویسان دوره آموزشی آل جلال و غیبت بسیاری از داستان نویسان و ناشران در مراسم پایانی این جایزه.
حالا باید منتظر ماند و دید آیا این جایزه در پوست اندازی احتمالی خود در سال آینده که مسئولان اجرایی این جایزه از جمله مهدی قزلی نیز خود را بی‌تمایل به آن اعلام نکرده بودند راه به وفاقی حداکثری خواهد برد یا خیر؟
حمید نورشمسی
نظر بدهید