کرونا و مناسک دینی

به گزارش سارنا به نقل از مهر، زهره سعیدی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در یادداشتی به تأثیر کرونا بر مناسک دینی پرداخته است:

ادیان توحیدی از جمله اسلام، عمدتاً از سه بخشِ پرستش خدای یکتا، تکالیف اخلاقی و مناسک دینی تشکیل شده‌اند. دو مورد نخست، یعنی پرستش خدای یکتا و تکالیف اخلاقی، گوهر و اصل دین به شمار می‌روند که مشترک بین تمام ادیان توحیدی هستند و مورد سوم، یعنی آئین‌ها و مناسک دینی که شامل اعمالی همچون نماز جماعت، نماز جمعه، اعمال حج، هیئت‌ها و زیارت قبور ائمه می‌شود؛ کارکردهایی چون بروز اجتماعی دینداری، یکپارچگی مسلمانان، ارتقای معنویت، رشد اخلاقی و آرامش‌بخشی روحی دارند.

پدیده کرونا به طور موقت موجب توقف مناسک و شعائر دینی شده است، البته بی‌آنکه خدشه‌ای به اصالت دین‌داری یعنی پرستش خدای یکتا و ادای تکالیف اخلاقی وارد کرده باشد؛ حتی از یک سو باعث نزدیکی بیشتر به خداوند به مثابه تنها تکیه‌گاه آرامش‌بخش به هنگام بروز وقایع خارج از قدرت بشر شده و از سوی دیگر با افزایش رفتارهای انسانی و فداکارانه کادر درمان و بهداشت؛ و هم‌دلی و کمک‌رسانی اقشار مختلف جامعه باعث ارتقای اخلاق گردیده است. در خصوص تعطیلی موقت اعمال و مناسک دینی هم این پیام را با خود به همراه آورده است که اولاً دین برای خدمت به انسان آمده است و نه بالعکس.

از این رو وقتی پای جان آدمی در میان باشد، اولویت با جان گران بهای اوست، حتی به قیمت تعطیلی موقت آئین‌های دینی. ثانیاً تعطیلی موقت اعمال و مناسک دینی، مانعی برای ادای فردی بسیاری از مناسک دینی به شمار نمی‌رود. همان طور که می‌دانیم «بعد منزل نبود در سفر روحانی». چه بسا می‌توان در فردیت خود خالصانه‌تر به ائمه ادای احترام کرد و صادقانه‌تر بدان‌ها توسل جست. از این رو تعطیلی موقت اماکن دینی نه تنها بی‌احترامی به آنها نیست و شکستی برای دین محسوب نمی‌شود، بلکه نشان‌دهنده ارزشی است که دین برای جان آدمی قائل شده و به همین خاطر حفظ جان انسان را نسبت به مناسک دینی اولویت داده است.

متأسفانه جهل دینی چنان در میان برخی مدعیان دین‌داری گسترده است که حتی اگر از ویروس کرونا جان سالم به در ببریم، ویروس جهالت دینی دامنمان را به راحتی رها نمی‌کند؛ البته در کنار جهالت دینی شاهد جهالت مدنی نیز هستیم. لیسنده حرم دچار جهل دینی است و بار و بنه سفر بسته گرفتار جهل مدنی است. شکستن در حرم توسط مدعی دینداری جهالت است و شرکت در مراسم چهارشنبه سوری توسط مدعی مدرنیته جهالت است. هر دوی این مدعیانِ دین داری و مدرنیته، با سلامت جامعه بازی می‌کنند و جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازند. طبق گفته متخصصان سلامت، هر یک نفر حتی بی آنکه بداند می‌تواند چندین نفر را آلوده کند و در قتل عزیزانش و هم وطن‌هایش دست داشته باشد.

می‌فهمم که شرکت نکردن در مناسک دینی برای کسانی که این امر برایشان جز لاینفک دینداری به شمار می‌رود، سخت است؛ اما کرونا علاوه بر مناسک دینی؛ رخدادهای ورزشی، صنعت گردشگری و گردهم‌آیی‌های هنری را نیز در تمام دنیا تعطیل کرده است، زیرا حق حیات از هر حقی در دنیا باارزش‌تر است، هر حقی در صورتی حق به شمار می‌رود که حیاتی وجود داشته باشد، اگر حیات از ما سلب شود، حق شرکت در مراسم دینی به طریق اولی از ما سلب شده است. از این رو این وضعیت یک شرایط ویژه است که هر کس به سهم خودش و با برخورد عاقلانه یا جاهلانه با آن می‌تواند در توقف یا انتشار آن نقش داشته باشد. پس شرایط را درک کنیم، صبوری پیشه کنیم و به یاد داشته باشیم هر کس جان مردم را به خطر بیندازد، چه لیسنده حرم و چه رقصنده چهارشنبه سوری باشد، جاهل و احتمالاً قاتل است.