سهم ناچیز انجمن‌های علمی از بودجه‌ها/ رویکرد وزارت علوم برای حمایت از تشکل‌های علمی غیرفعال

به گزارش سارنا به نقل از ایسنا، دکتر محمد جلالی در گفت‌وگو با ایسنا، انجمن‌های علمی را مجموعه‌های حقوقی متشکل از اعضای هیات علمی و متخصصان حوزه‌های مختلف علوم و فناوری توصیف کرد و افزود: این مجموعه‌ها در کنار دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و پارک‌های علم و فناوری در قالب‌های مدنی مردمی هستند که می‌توانند وظایفی که در راستای ترویج علوم حوزه تخصصی که بر عهده دارند، ایفای نقش مرجعیت علمی کنند، ضمن آنکه در جهت تکمیل نشر دانش و توسعه تحقیقات و پژوهش‌ها، مراکز تحقیقاتی را یاری کنند.

وی ادامه داد: در این راستا انجمن‌های علمی سابقه طولانی دارند، به گونه‌ای که برخی از این نهادها سابقه ۵۰ تا ۶۰ ساله را در کارنامه فعالیت خود ثبت کرده‌اند.

جلالی، سابقه فعالیت‌های وزارت علوم در حوزه انجمن‌های علمی با تشکیل کمیسیون انجمن‌های علمی را حدود ۳۰ سال ذکر کرد و یادآور شد: ماموریت این کمیسیون اعطای مجوزها و ارائه حمایت‌ها و ارائه پشتیبانی‌های لازم از انجمن‌های علمی است.

دبیر کمیسیون انجمن‌های علمی وزارت علوم، تعداد انجمن‌های وابسته به این وزارتخانه را حدود ۴۰۰ انجمن دانست و خاطر نشان کرد: این انجمن‌ها در ۶ دسته "علوم انسانی"، "فنی مهندسی"، "علوم پایه"، "کشاورزی"، "میان رشته‌ای" و "هنر" تقسیم بندی شده‌اند و مشغول به فعالیت هستند و مشخصه بارز فعالیت‌های آنها این است که اعضا به صورت داوطبانه با انجمن همکاری دارند تا گامی در جهت توسعه کشور بردارند.

جلالی با اشاره به مرجعیت علمی انجمن‌ها، اظهار کرد: از آنجایی که در حوزه‌های تخصصی و علمی نظرات مختلفی از سوی محققان و صاحب نظران ارائه می‌شود، گاهی نیاز به مرجعیت و محل قابل اطمینانی است که با پذیرش مسوولیت و پاسخگو بودن، نظرات ارائه شده را تایید کند. این امر در دنیا سابقه و جریان دارد، به گونه‌ای که در برخی از حوزه‌های علمی علاوه بر دانشگاه‌ها، انجمن‌های علمی نیز وارد می‌شوند.

به گفته وی در دانشگاه‌ها اعضای هیات علمی با فرآیندهای بوروکراتیک فعالیت دارند، ولی انجمن‌های علمی محلی است که اعضای هیات علمی از دانشگاه‌های مختلف در آن حضور دارند و این یکی از مزیت‌های انجمن‌های علمی به شمار می رود.

دبیر کمیسیون انجمن‌های علمی اضافه کرد: بر این اساس در قوانین وزارت علوم تاکید شده است که اعضای انجمن‌های علمی نباید از یک دانشگاه باشند بلکه باید از دانشگاه‌های مختلف باشند، ضمن آنکه در تعیین اعضای هیات مدیره نیز تنوع دانشگاهی و جغرافیایی لحاظ شود.

حمایت‌های وزارت علوم از انجمن‌ها

جلالی با اشاره به جزئیات حمایت‌های وزارت علوم از انجمن‌های علمی خاطر نشان کرد: حمایت‌های ما شامل حمایت‌های مادی و معنوی می‌شود. حمایت‌های مادی که به دلیل نحوه تزریق بودجه، بسیار محدود است و از این رو ادعا نمی‌شود که حمایت‌های شایانی از این نهادها داریم ولی از سوی دیگر بر حفظ استقلال انجمن‌های علمی تاکید داریم چون کمک‌های مالی دولتی فعالیت‌های این نهاد را تحت پوشش قرار خواهد ‌داد؛ از این رو بیشتر حمایت‌های ما از نوع معنوی است.

دبیر کمیسیون انجمن‌های علمی ایجاد ارتباط میان انجمن‌ها با نهادها و سازمان‌های حاکمیتی و قانون‌گذاری و دستگاه‎های اجرایی و قوه قضائیه را از حمایت‌های معنوی این کمیسیون از انجمن‌ها دانست و یادآور شد: دستگاه‌ها از این ارتباط استقبال کردند و به آنها اعلام شد که ما ظرفیت‌هایی به نام انجمن‌های علمی داریم که می‌توانند به جای این‌که در بسیاری از کارها وارد شوند، به انجمن‌ها واگذار کنند.

جلالی واگذاری حوزه‌های پژوهشی و تحقیق و نوآوری را از دیگر زمینه‌های همکاری دستگاه‌ها با انجمن‌ها نام برد.

وی در خصوص نحوه اعطای حمایت‌ها به انجمن‌های فعال و غیر فعال توضیح داد: یکی از موضوعاتی که در این زمینه مطرح است، ارزیابی انجمن‌های علمی است که بر اساس شاخص‌های متعددی که تعریف شده است، به طور سالانه انجام می‌شود و انجمن‌های علمی بر اساس امتیازی که در این ارزیابی‌ها کسب می‌کنند، حائز رتبه‌های A، B، C، D و F می‌شوند و انجمن‌هایی که حائز رتبه‌های A و B می‌شوند و یا انجمن‌هایی که مدتی فعال نبودند، ولی با تغییر سیاست‌ها، شیب رشد صعودی دارند، از حمایت‌های وزارت علوم برخوردار خواهند شد.

جلالی با بیان اینکه با این سیاست انجمن‌ها توانسته‌اند در حوزه‌های علمی نقش آفرینی کنند، یادآور شد: بر این اساس نقش آفرینی این نهادها تنها در برگزاری همایش‌ها نیست هر چند که برگزاری همایش‌ها و سمینارها در جای خودش است ولی این نهادها توانسته‌اند در برخی از نهادهای تصمیم گیری چون شوراهای عالی حضور داشته باشند و در برخی موارد به صورت قانونی جایگاهی برای حضور انجمن‌ها در شوراهای تصمیم گیری کسب کرده‌اند.

این مقام مسوول وزارت علوم، نمونه این حضور را در برخی از شوراها نظیر شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) دانست و با تاکید بر اینکه حضور انجمن ها در نهادهای تصمیم گیر و سیاستگذار باید بیشتر شود، افزود: به نظر ما نقش انجمن های علمی در کلیه شوراهای عالی باید دیده شود؛ چرا که این نهادهای مردم نهاد می توانند نقش مرجعیت علمی را داشته باشند همانطور که تاکنون نیز علی رغم همه مشکلات توانسته اند این نقش را ایفا کنند.

دبیر کمیسیون انجمن‌های علمی با تاکید بر اینکه انجمن‌های علمی دارای نقش‌های پژوهشی و تحقیقاتی نیز هستند، گفت: در برخی از مواقع انجمن‌های علمی در این زمینه وارد می‌شوند و با ارتباطاتی که دارند تحقیقاتی را اجرایی می‌کنند و در برخی مواقع نیز بر اساس اعتباری که دارند پژوهش‌هایی به آنها ارجاع داده می‌شود.   

وی با اشاره به میزان حمایت‌های مالی وزارت علوم از انجمن‌های علمی گفت: تا سال گذشته ردیف بودجه‌ای در قانون بودجه برای انجمن‌ها وجود داشت، ولی متاسفانه بنا به دلایلی در قانون بودجه سال گذشته این ردیف بودجه حذف و اعتبارات این نهادها در ذیل فعالیت‌های معاونت پژوهش‌و فناوری وزارت علوم در نظر گرفته شده است.

جلالی ادامه داد: ولی متاسفانه در سال گذشته به دلیل تزریفات بودجه‌ای و به ویژه به دلیل شیوع کرونا اعتبارات تخصیص یافته به انجمن‌های علمی کافی نبود و رقم قابل توجهی برای آنها در نظر گرفته نشد.

به گفته وی در سال گذشته از ۴ میلیارد تومان اعتبارات انجمن های علمی یک میلیارد تومان آن محقق شد.

مرجع اعطای مجوز به انجمن های علمی

جلالی مرجع اعطای مجوز به انجمن‌های علمی را وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دانست و توضیح داد: اعطای مجوز برای انجمن‌های غیر پزشکی بر عهده وزارت علوم و برای انجمن‌های پزشکی بر عهده وزارت بهداشت است. سایر دستگاه‌ها نیز مانند وزارت ارشاد و کشور و کار، رفاه و تامین اجتماعی مجوزهایی را در زمینه‌های مربوط به انجمن‌های علمی نیز صادر می‌کنند.

به گفته وی هر انجمنی که عنوان علمی داشته باشد اعطای مجوزهای آنها بر عهده وزارت علوم و بهداشت است.