آیا یوزهای یزد هیچ‌گاه پدر خواهند شد؟

به گزارش سارنا به نقل از ایسنا، یوزپلنگ‌ یا یوز آسیایی از مهمترین گونه‌های در حال انقراض حیات‌وحش کشورمان و از سرمایه‌های غنی استان‌های یوزخیزی مانند یزد به شمار می‌رود اما در حالی شاهد اقداماتی در برخی نقاط کشور برای احیای این جمعیت هستیم که به هر دلیلی تاکنون تلاش موثری برای حفظ این گونه در یزد اتفاق نیفتاده و به نوعی یزد در این باره روزه سکوت اختیار کرده است.

تکثیر نیمه طبیعی یوز یکی از اقداماتی است که استان یزد می‌توانست به عنوان راهکار برای احیای جمعیت یوز در این خطه دنبال کند ولی عامدانه یا به صورت سهوی شاهد کوتاهی‌ در این باره طی سالیان گذشته بوده‌ایم به نوعی که منجر به سرد شدن انگیزه‌ها و بعضاً هدر رفت سرمایه‌ها و  تغییر سیاست‌گذاری‌ها از این سمت و سو و فراموش شدن یوز در استان یزد شده است.

در حالی شاهد چنین وضعیتی در یزد هستیم که سمنان در حوزه پرورش و تکثیر یوز آسیایی، اولین قدم‌های مطمئن و محکم خود را برداشته و امروز امیدوارتر از همیشه به انتظار بارور شدن و تولد یوزهای جدید است.

یزد که شاید بیش از یک دهه از تکثیر نیمه طبعیی یوزها شانه خالی می‌کند، امروز در شرایطی قرار دارد که تنها یوزهای نر باقیمانده‌اش نیز رو به کهولت رفته‌اند و اگر دیر بجنبند، عجل مهلت پدر شدن را به یوزهایش نخواهد داد؛ همانطور که چند وقت پیش نیز یکی از پژوهشگران محیط زیست استان یزد در این خصوص هشدار داد و خطاب به مسئولان گفت؛ «دو قلاده یوز نر باقیمانده یزد را دریابید.»

رویای یوزداری یزد در گروی تصمیمات ملی 

«نیره پورملایی» مدیر کل حفاظت محیط زیست استان یزد در این رابطه به خبرنگار ایسنا می‌گوید: از سال ۱۳۹۴ تاکنون، پایش وضعیت جمعیتی یوز در استان صورت نگرفته ولی مشاهدات مستقیم محیط بانان و بعضاً نمایه‌های یوز اعم از رد پا و سرگین و دیگر اجزاء باقیمانده، حاکی از وجود  دو قلاده یوز نر در استان است که البته دستیابی به اطلاعات و آمار دقیق، نیازمند استفاده از روش‌های علمی و رعایت اصول مربوط به برآورد جمعیت گوشتخواران است.

وی اضافه می‌کند: در حال حاضر، در میان استان‌های یوزخیز، استان سمنان دارای زیستگاه زادآور است به طوری  که در سال جاری چند خانواده یوز در آن شناسایی شده و شناسنامه‌دار شده‌اند.

این مسئول با بیان این که یوزپلنگ گونه‌ای ملی و نه صرفاً متعلق به یزد است، می‌گوید: بر همین اساس نیز تصمیمات ملی باید در مورد یوزها اتخاذ شود؛ به عنوان نمونه در سال گذشته، با محوریت سازمان مرکزی محیط زیست، انتقال موفق سه قلاده یوز در اسارت پارک طبیعت پردیسان به سمنان انجام شد. 

وی ابراز امیدواری می‌کند که با جفت گیری این یوزها در سمنان، تکثیر در اسارت یوزها به خوبی محقق و زاده‌های جدید با موفقیت به طبیعت معرفی شوند.

زیستگاه‌هایی که قربانی معادن شدند

هر چند نمی‌توان از کوتاهی‌های چندین ساله محیط زیست در خصوص توجه به یوزهای یزد چشم پوشید اما معادن نیز اندک در تخریب زیستگاه‌های این حیوان سهم نداشته‌اند؛ معادنی مانند D۱۹ که به خوبی در تخریب زیستگاه‌های حیواناتی مانند یوز ایفای نقش کرده‌اند.

تمدید مجوزهایی که گاه و بیگاه لابه‌لای مشکلات زیست محیطی استان انجام می‎شود و معادنی مانند معدن مس دره زرشک که کلنگ به دست آماده تخریب زیستگاه‌های منطقه هستند، موضوعاتی است که شاید مگر در عرصه‌های طبیعی یزد در هیچ کجای دنیا پیدا نشوند.

پورملایی مدیر کل محیط زیست استان با بیان این که تخریب و تجزیه زیستگاه‌ مهمترین عامل در کاهش جمعیت یوز بوده است،  در خصوص حساسیت یوزپلنگ‌ نسبت به زیستگاهش می‌گوید: بسیاری از اتفاقاتی که در سال‌های گذشته توسط عوامل انسانی رخ داده، تخریب و تجزیه زیستگاه‌ها از جمله زیستگاه یوز را به دنبال داشته است.

وی تصریح می‌کند: وضعیت بیولوژیکی طبیعت با تخریب زیستگاه دستخوش تغییر می‌شود به طوری که بعضی از گونه‌های جانوری از زیستگاه‌های اصلی خود مهاجرت می‌کنند یا تاب‌آوری در زیستگاه خود را از دست می‌دهند یا بعضاً به طور کامل از بین می‌روند.

پورملایی با اشاره به تاثیر انسان بر طبیعت و به عنوان معضلی موثر بر حیات یوزپلنگ‌ها می‌گوید: مداخله انسان مزید بر عوامل طبیعی، پویایی جمعیت‌های یوز را تحت تاثیر قرار داده است.

تلاش برای پیوستگی زیستگاه‌های یوز

«اعظم حبیبی پور» معاون فنی محیط زیست استان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار می‌کند: از آنجایی که حفظ جمعیت‌های حیات وحش در کریدورهای زیستی لازم و ضروری است، تلاش شده تا این مهم، مورد توجه بیشتری قرار گیرد و بر این اساس، پیگیری‌های فراوانی در این باره صورت گرفته و سطح حفاظتی منطقه کم‌کی در شهرستان بهاباد به عنوان یکی از زیستگاه‌های اصلی یوز، به پناهگاه حیات وحش ارتقا یافته است.

وی اضافه می‌کند: همچنین در کارگروه تعامل فعالیت‌های معدنی محیط زیست، محدودیت‌های معدنی برای زیستگاه‌های مهم این گونه از جمله در پناهگاه حیات وحش دره انجیر اردکان، منطقه حفاظت شده کوه بافق و پناهگاه حیات وحش کم‌کی بهاباد منظور شده است.

معاون فنی محیط زیست استان با بیان این که در سال جاری نیز ارتقا سطح حفاظتی منطقه شکار ممنوع آریز بافق در حال پیگیری است، می‌گوید: تلاش داریم که انسجام و پیوستگی زیستگاه‌های تحت حفاظت این گونه در استان حفظ شود.

به نظر می‌رسد که ارتقای سطح حفاظتی مناطق در معرض تهدید معادن و در محدوده زیستگاه گونه‌هایی مانند یوزپلنگ، از راهکارهایی است که می‌تواند در کاهش آسیب این عوامل تهدیدآفرین موثر باشد اما ایجاد هر چه سریع‌تر مرکز تکثیر نیمه‌طبیعی یوز در استان نیز به عنوان راهکاری موثر همسو با دیگر اقدامات باید در دستور پیگیری قرار گیرد؛ هرچند که نه تنها در یزد بلکه در کشور ما، محیط زیست و حفظ گونه‌های آن برخلاف بسیاری از شعارهای محیط زیستی، جزو اولویت‌ها نیست.

البته برخی کارشناسان محیط زیستی نیز معتقد هستند عواملی مانند مافیای یوز هم در کنار سایر عوامل بر وضعیت کنونی این گونه در حال انقراض کم تاثیر نبوده است ولی در حیث المجموع، تا زمانی که یوز آسیایی تنها در قالب یک نماد به ایران تعلق داشته باشد، هیچ وقت نجات پیدا نخواهد کرد و مانند کرگردن‌ سفید، یک روز خبر انقراض آن‌ها نیز تیتر اول روزنامه‌ها خواهد شد.