رئیس دانشگاه علامه: متخلفان علمی چه کسانی هستند؟/سهم اندک دانشگاه‌ها در تخلفات پژوهشی

دکتر حسین سلیمی در گفت وگو با ایسنا، به مناسبت فرا رسیدن هفته پژوهش به ارائه گزارشی از وضعیت پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی پرداخت و اظهار کرد: اگرچه انحرافات و سواستفاده هایی در عرصه پژوهش وجود دارد اما بدنه اصلی دانشگاه و دانشگاهیان در این زمینه مبری است و دانشگاه ها به سرعت و با قاطعیت بر اساس آئین نامه با این افراد برخورد می کنند.

وی با بیان اینکه آئین نامه ها اجازه اخراج این متخلفان را به دانشگاه ها نمی دهد، تصریح کرد: با این وجود، تنزل پایه استاد یا گرفتن مدرک یک مقطع، کم کردن نمره دانشجو و برخی از موارد مشابه، از جمله مجازات تخلفات پژوهشی در دانشگاه است. حدود دو یا سه نفر از اساتید ما نیز تخلف پژوهشی داشتند که توبیخ شده و در پرونده آنها درج شد اما دانشگاه ما حدود ۶۰۰ استاد دارد که از این میان تمام تخلفاتی که طی سه سال گذشته گزارش شده، به حدود پنج استاد بر می گردد.

سهم دستگاه های اجرایی از قرارداد پژوهشی

وی در ادامه صحبت های خود بحث بودجه را یکی از مشکلات اصلی پژوهش در دانشگاه ها برشمرد و گفت: مجموعه دانشگاهی کشور یک نقد به این موضوع دارد. اینکه هزاران میلیارد تومان بودجه در درون دستگاه های اجرایی کشور در طول یک سال صرف امور پژوهش می شود که اگر فقط ۱۰ یا ۲۰ درصد این پژوهش ها به دانشگاه ها اختصاص داده شود حیات اداری، اقتصادی و علمی دانشگاه ها دگرگون خواهد شد و دانشگاه ها نه از مشکل بودجه رنج خواهند برد و نه از مشکل بلااثر بودن پژوهش هایی که انجام می شود.

تخلف علمی را به دانشگاهیان تعمیم ندهیم

رئیس دانشگاه علامه طباطبایی با تاکید بر اینکه ایران از لحاظ فعالیت های پژوهشی، کشور بدنامی نیست، تاکید کرد: در هر کشوری ممکن است چندین مقاله با مشکل تخلف مواجه شوند و با آن نیز برخورد می کنند و این اتفاق در کشورهای پیشرفته نیز قابل مشاهده است. بنابراین نباید عنوان کنیم آن کشور بدنام است. قاطعانه می گویم بدنه اصلی دانشگاه های ما پاک، سالم، بالنده و خالق اندیشه هستند.

متخلفان علمی چه کسانی هستند؟

به گفته سلیمی؛ متاسفانه در درون جامعه ما گروه های خاصی که برخی از آنها در گروه های سیاسی و برخی نیز جزو تریبون دارانی که از دانشگاه بازمانده اند، هستند یک جریانی را برای تخریب وجهه دانشگاه ها آغاز کردند و دانشگاهیان باید از وجهه خود به طور جدی دفاع کنند. جریانی هست که تلاش می کند نشان دهد هر آنچه که در دانشگاه ها اتفاق می افتد یا تقلب علمی و یا کپی برداری است. به شخصه با این جریان مشکل دارم، چرا که تعمیم دادن چند تخلف علمی به مجموعه نظام دانشگاهی کشور کار شایسته ای نیست و این یک کم لطفی نسبت به فضای دانشگاهی کشور است.

رئیس دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: آمارهایی که در خصوص تقلب های علمی مطرح می شود مربوط به کسانی است که مدارک قلابی تولید می کردند. افراد یا شرکت هایی که در حوزه تولید مدرک قلابی و جعل مقالات علمی فعالیت داشتند، با شناسایی وزارت علوم و ورود قوه قضائیه در میدان انقلاب دستگیر شدند، هفت نفر آنها به دانشگاه علامه طباطبایی مرتبط بودند که ما با آنها برخورد کردیم. ما در سال بیش از ۳۰۰۰ دانشجوی فارغ التحصیل داریم، اگر حدود ۱۷  نفر آنها تخلفاتی انجام دهند به معنی لکه دار شدن ساحت دانشگاه نیست.

پژوهش را نباید صرفا به تولید مقاله گره زد

سلیمی در خصوص آمار مقالات بین المللی برخی اساتید که دارای چندین مسئولیت اجرایی در سطح کشور هستند نیز گفت: پژوهش و محصولات پژوهشی صرفا نباید در مقاله و آن هم مقاله برآمده از کار مشترک دانشجویی تعریف شود. متاسفانه در نظام ارزیابی های ما این موضوع یک اشکال بنیادی است که البته نظام های رتبه بندی های جهانی آن را به ما تحمیل کرده است؛ وقتی این نظام ها به ما می گوید یک دانشگاه تا زمانی که به طور سالیانه تعداد مشخصی از مقاله در این نظام ارائه نکند حق ورود در نظام های رتبه بندی را ندارد، این باعث می شود که اساتید ما در سال حدود ۳۰ یا ۴۰ مقاله تولید کنند تا دانشگاه های ما وارد این رنکینگ ها شود.

وی تاکید کرد: این امر باعث می شود که اساتید، گروه و دانشکده ها نظاماتی را تعریف کنند که باعث می شود اساتید پژوهش هایی که دانشجویان در آزمایشگاه ها با هدایت استاد انجام می دهند را به نام خود در سطح بین المللی منتشر کنند. البته یکی از نقایص دانشگاه علامه این است که وارد این چرخه نشده و اساتید مجبور به تولید مقاله نیستند و ما استاد را به ماشین تولید مقاله تبدیل نکردیم به همین جهت در برخی از رنکینگ های جهانی نیز قرار نگرفته ایم.

نقش کتابخانه ها در پژوهش

سلیمی در ادامه صحبت های خود با بیان اینکه در حوزه پژوهش تحولاتی جدی در این دانشگاه اتفاق افتاده، اظهار کرد: در واقع بخش ها و بدنه مهمی از فعالیت های پژوهشی ما در گذشته شکل نگرفته بود که در حال حاضر این اتفاق افتاده و محصولات آن قابل ارائه است.

وی تصریح کرد: مثلا یکی از ارکان پژوهش در دانشگاه ها کتابخانه ها و اطلاع رسانی است. دانشگاه علامه طباطبایی عملا هیچ کتابخانه ای نداشت و مکان محقری در یکی از بخش های دانشگاه وجود داشت که تعداد محدودی کتاب در آن قرار داشت اما در حال حاضر ما یکی از بهترین کتابخانه های علوم انسانی کشور از نظر فضا و امکانات را در اختیار داریم و کتابخانه ای دیجیتال با حدود ۴۰۰ هزار منبع قابل دسترسی به زبان انگلیسی و سایر زبان ها ایجاد شده است، علاوه بر آن نرم افزار "به پژوه" که امکان پژوهش در فضای مجاز دستیابی به منابع مختلف اعم از کتاب و مقاله از طریق موبایل یا کامپیوتر را برای دانشجویان و اساتید فراهم می کند، طراحی شده است.

رئیس دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: تمامی منابع موجود در کتابخانه اعم از پایان نامه ها و رساله ها قابل دسترسی در کتابخانه دیجیتال است و این کتابخانه یکی از پیشرفته ترین کتابخانه های دیجیتال در کشور است، بطوریکه ما در سال گذشته علاوه بر اینکه نرم افزار به پژوه را راه اندازی کردیم، میزان دسترسی به منابع کتابخانه دیجیتال نیز افزایش یافت.

سلیمی افزود: ما در گذشته چیزی با عنوان مرکز رشد و واحدهای نوآور در دانشگاه علامه نداشتیم و حتی به دلیل ماهیت علوم انسانی بودن دانشگاه وجود این مراکز تصور نمی شد اما ما مرکز رشد واحدهای فناور را در دانشگاه راه اندازی کردیم و در حال حاضر به عنوان یکی از بهترین مراکز رشدی که مشخصا فقط در زمینه علوم انسانی فعالیت می کند شناخته شده و بارها نیز مورد تقدیر قرار گرفته است، بطوریکه ما سال گذشته توانستیم مرکز رشد شماره ۲ را نیز در نزدیکی این دانشگاه افتتاح کنیم و به تدریج کل دانشگاه را به منطقه نوآوری و رشد بدل خواهیم کرد. به این شکل که دانشکده های بزرگ ما در درون خود مراکز رشد و نوآوری را مستقر خواهند کرد.

راه اندازی مراکز رشد در دانشکده ها

وی تاکید کرد: ما به زودی مراکز رشدی را در دل دانشکده های ادبیات، مدیریت، اقتصاد و ارتباطات راه اندازی خواهیم کرد که با حیات روزمره زندگی اجتماعی پیوند خواهد خورد و کارآفرینی شکل خواهد گرفت.

رئیس دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: در گذشته تصور بر این بود که شرکت های دانش بنیان صرفا می توانند محصول یا کالای فیزیکی تولید و آن را به بازار برسانند. در حالیکه بخش عمده ای از فعالیتی که مراکز رشد انجام می دهند و شرکت هایی که در این زمینه فعال هستند ثروت آفرینی اصلی را در حوزه علوم انسانی انجام می دهند و در حال حاضر شرکت های موفقی از دل شرکت های دانش بنیان بیرون آمده اند که همه آنها دارای سابقه فعالیت در علوم انسانی هستند. مثلا ما در مرکز رشد خود شرکتی را داشتیم که ابتدا به عنوان استارت آپ کار خود را آغاز کرده است اما به تدریج طرح هایی تدوین کرده که درآمدهای چندصد میلیاردی به دست آوردند.

افزایش ۳۰ برابری قراردادهای پژوهشی

وی همچنین خاطرنشان کرد: آنچه که به عنوان متعارف از آن فعالیت پژوهشی یاد می شود این است که قراردادهایی از دستگاه ها و حوزه های دیگر صنعت امضا شود و در این زمینه نیز ما عملکرد خوبی داشتیم. مثلا از حدود ۳۰۰ میلیون تومان فعالیت پژوهشی در سال ۹۲ به حدود ۹ میلیارد تومان در سال ۹۷ دست یافتیم. یعنی حجم قراردادهای پژوهشی ما با بیرون ۳۰ برابر افزایش یافت و این وضعیت را در شرایط کرونا نیز حفظ کردیم و با وجود اینکه در شرایط فعلی ممکن است بسیاری از فعالیت های پژوهشی با اختلال مواجه شود، نرخ جذب قراردادهای پژوهشی افزایش یافته و حتی در مقایسه با سال گذشته رشد ۵۰ درصدی در جذب و به نتیجه رسیدن پروژه های پژوهشی داشته ایم.

دانشگاه و جامعه

رئیس دانشگاه علامه طباطبایی همچنین به نقش این دانشگاه در حل مسائل و معضلات اجتماعی، اقتصادی و روز جامعه اشاره کرد و گفت: در واقع ما اولین دانشگاهی بودیم که برگزاری نشست ها و دادن راه حل برای مشکلات کشور را به عنوان یکی از سرفصل های اصلی پژوهشی در دانشکده ها و معاونت پژوهشی تصویب کردیم و بعد از آن ده ها جلسه برای حل مشکلات کشور بین مسئولین اجرایی و استادان ما برگزار شد و محصول آن را در قالب یک پیشنهاد معین برای حل مشکلات به مسئولان ارائه دادیم و در سال گذشته نزدیک به ۳۰ جلسه حل مشکلات کشور در دانشگاه ها برگزار شد که محصول آن برای مقامات اجرایی کشور ارسال شده است.

خوشه های مشورتی بین 13 دانشگاه برتر

سلیمی همچنین اظهار کرد: در حوزه حل مشکلات جامعه در بین ۱۳ دانشگاه بزرگ و برتر کشور یک خوشه مشورتی برای دولت شکل گرفت که در زمینه های متفاوت قرار شد مسائل را بررسی و نتیجه آن را به دولت اعلام کنیم. از این میان مسئولیت و محوریت دو خوشه مشورتی مربوط به مسائل پولی و بانکی و همچنین مسائل مربوط به رسانه و فضای مجازی به ما واگذار شد که کارهای بسیار ارزشمندی در این زمینه انجام شده و نشست های خوبی بین مسئولان و اساتید ما برگزار شد و در نهایت محصول آن به مقامات هیات دولت وحتی مجلس ارائه شد که برخی از آنها در سیاست گذاری ها مورد توجه قرار گرفت.

تغییر ساختار تشکیل پژوهشکده ها

به گفته رئیس دانشگاه علامه طباطباییدر معاونت پژوهشی این دانشگاه سعی شده به گونه ای هماهنگ شود که اگر نقیصه ایدر طرح های پژوهشی وجود دارد نتیجه آن بر عملکرد ما بروز چندانی نداشته باشد. در شرایطی که با کرونا مواجه هستیم نیز با مشکلات بودجه پژوهشی مواجه شدیم اما در سال گذشته اتفاق خوبی افتاد که آن هم تشکیل ساختار پژوهشکده های دانشگاه ها بود. در واقع در وزارت علوم روند این بود که هر دانشگاهی که قصد تاسیس پژوهشکده را داشت باید مجوز را از وزارت علوم دریافت می کرد که این شامل بروکراسی پیچیده می شد اما از حدود ۹ ماه گذشته وزارت علوم این اختیار را به دانشگاه ها تفویض کرد که بتوانند با تصویب هیات امنا و شورای دانشگاه پژوهشکده ها را تاسیس کنند. در نتیجه ما نیز پژوهشکده های دانشگاه را با ماموریت جدید تجدید ساختار کردیم و فکر می کنم این ساختار نوین پژوهشکده ها در آینده نتیجه خود را نشان خواهد داد.