امروز آخرین جمعه ماه مبارک رمضان سال ۱۴۰۰ و روز جهانی قدس است. روزی که با تدبیر و ابتکار بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی بیش از ۴ دهه است نقطه عطفی در مبارزات ضد اشغالگری رژیم صهیونیستی شده است. به مناسبت روز جهانی قدس در گفتگو با کارشناسان مسائل خاورمیانه به بررسی تاریخ مقاومت پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
به گزارش سارنا به نقل از مهر، حسین رویوران کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا در خصوص فرآیند شکل‌گیری مقاومت در فلسطین گفت: مقاومت در فلسطین قبل از اعلام موجودیت رژیم صهیونیستی شکل مردمی داشت مثل قیام ۱۹۳۵ ضد انگلستان. قیام‌های متعددی اتفاق افتاد که تبدیل به یک نوع سازمان نشد به همین دلیل این قیام‌ها توان تأثیر گذاری جدی را نداشت. مخصوصاً بزرگترین آنها قبل از اعلام موجودیت رژیم صهیونیستی است که شیخ عزالدین قسام در آن قیام شهید می‌شود.
وی افزود: از زمانی که رژیم صهیونیستی اعلام موجودیت غاصبانه کرد سازمان‌های فلسطینی با الگو گیری از جریان چپ بین‌المللی سازمان‌هایی را تأسیس کردند. مثل سازمان آزادی بخش فلسطین. سازمان‌های مختلفی وجود داشتند اما همه مبتنی بر الگوهای چپ بین‌الملل بودند.
رویوران اظهار داشت: جنگ‌های مسلحانه رهایی بخش و آزادی خواه فلسطینی، متأثر از تفکرات شرقی بود. این جنگ‌ها منتهی به این شد که در سال ۱۹۸۲ در نهایت از لبنان هم اخراج شدند و در ۱۹۸۸ برای سازش با رژیم صهیونیستی اعلام آمادگی کردند. در ۱۹۹۱ در مادرید شرکت کردند و نهایتاً در ۱۹۹۳ هم اسلو را امضا کردند و عملاً مقاومت به یک سازش برای رژیم صهیونیستی تبدیل شد.
وی با بیان اینکه مقاومت کنونی غزه متأثر از انقلاب اسلامی ایران است گفت: این مقاومت بسترش اسلامی است و موفق شده است در سال ۲۰۰۰ انتفاضه مسجد الاقصی را شکل بدهد و مدیریت بکند و کم کم در غزه تبدیل به یک سازمان جدی شود و در جنگ ۲۰۰۶ اسرائیل را وارد به عقب نشینی از غزه کرد و در سال ۲۰۰۸ در مقابل اسرائیل ایستاد و آن را شکست داد. کما اینکه جنگ‌های بعدی ۲۰۱۲-۲۰۱۴ نیز مجموعه‌ای از جنگ‌ها بود که مردم در آن ایستادگی داشتند و رژیم صهیونیستی را شکست دادند. نسل جدید گروه‌های مقاومت عمدتاً متأثر از تفکر انقلاب اسلامی ایران هستند و با حمایت ایران، موفق شدند نسبت به اسرائیل بازدارندگی ایجاد کنند مخصوصاً در غزه که سال گذشته محمد ضیف مسؤول شاخه‌ی نظامی حماس به رژیم صهیونیستی اخطار داد که اگر این اقدامات علیه قدس استمرار پیدا بکند اسرائیل را از غزه مورد حمله قرار می‌دهیم. اینکه آنها چنین توانی پیدا کرده‌اند که بتوانند اسرائیل را تهدید بکنند قدرتی است که مقاومت اسلامی به آنها بخشیده است و توانسته‌اند معادلات جدیدی را در نسبت با صهیونیست‌ها رقم بزنند.
معاون سیاسی جمعیت دفاع از ملت فلسطین در خصوص پیشینه‌ی مقاومت در لبنان تصریح کرد: در ۱۹۷۰ زمانی که جنبش امل به رهبری امام موسی صدر و فرماندهی دکتر مصطفی چمران در نتیجه انفجار جنتا اعلام موجودیت کرد این سازمان به عنوان نیروی مقاومت شناخته شد. لبنان در ۱۹۷۵ درگیر جنگ داخلی شد. گروه‌های سیاسی و نظامی همه درگیر جنگ شدند. حتی سازمان آزادی بخش فلسطین که در لبنان حضور داشت یک طرف این جنگ شد و در کنار مسلمانان و در مقابل فالانژها و مسیحی‌ها قرار گرفت. پس از ربوده شدن امام موسی صدر در سال ۱۹۷۸ و در سال ۱۹۸۲ به دلیل حمله اسرائیل و اشغال بیروت این جنبش ناچار شد برای رسیدن به آتش بس به گونه‌ای با این قدرت اشغالگر تعامل بکند برای همین مورد انتقاد قرار گرفت.
رویوران ادامه داد: با اشغال لبنان توسط اسرائیل، جنبش حزب الله شکل گرفت که به انجام عملیاتی علیه رژیم صهیونیستی منجر شد. این عملیات کم کم تبدیل به یک سازمان جدی شد. سازمانی که کم کم به عنوان شاخه نظامی جنبش حزب الله، تحت عنوان مقاومت اسلامی به فعالیت خودش ادامه داد و در سال ۲۰۰۶ موفق شد اسرائیل را وادار به عقب نشینی بکند و بعد از آن هم به دلیل اینکه معادله جدید بازدارندگی به وجود آمده بود رژیم صهیونیستی از جنگ ۲۰۰۶ تا الان به لبنان هیچ تعرضی نداشته است، از ترس اینکه مبادا موشک‌های حزب الله، شهرها، پادگان‌ها و همه امور مهم این رژیم، مورد حمله موشکی قرار بگیرد.
سعد الله زارعی تحلیگر مسائل بین‌الملل درباره مقاومت در فلسطین گفت: تاریخ فلسطین در دوره اخیر و پس از اشغال نظامی یک مرحله مقدماتی دارد که حدود ۵۰ سال طول کشیده است. از سال ۱۸۹۷ که کنفرانسی در سوئیس برگزار شد تا سال ۱۹۴۸ که این سرزمین رسماً به اشغال درآمد و رژیم اسرائیل تأسیس شد و توسط سازمان ملل به رسمیت شناخته شد.
زارعی ادامه داد: در این دوره انگلیسی‌ها در فلسطین حاکم هستند به طوری در آنجا نیروی نظامی دارند. فردی به نام آلن وی از طرف انگلیسی‌ها فرماندار کل فلسطین است. در این بخش هم شاهد یک سری جنبش‌های غیر منسجم در مخالفت با اقدام انگلیسی‌ها برای اشغال این سرزمین و واگذاری آن به آژانس یهود هستیم.
نسل جدید گروه‌های مقاومت عمدتاً متأثر از تفکر انقلاب اسلامی ایران هستند و با حمایت ایران، موفق شدند نسبت اسرائیل بازدارندگی ایجاد کنند
وی افزود: برجسته‌ترین حوزه مبارزاتی در این دوران شیخ عزالدین قسام است که یک روحانی بود که با دعوت مسلمان‌های فلسطینی به جهاد، این جنبش روستایی را تشکیل می‌دهد. این جنبش از حدود سال‌های ۱۹۲۸ شروع می‌شود و ده سال به درازا می‌کشد و با شهادت عزالدین قسام در سال ۱۹۳۸ به پایان می‌رسد. شهادت عزالدین قسام ۱۰ سال قبل از تأسیس رژیم اسرائیل است. در فاصله شهادت عزالدین قسام تا تأسیس اسرائیل شاهد یک جنبش‌های عربی هستیم که مصر در آن محوریت دارد. هدف این جنبش‌ها مقابله با سیطره اسرائیل است.
زارعی اضافه کرد: اولین جنگ عرب‌ها علیه اسرائیل در پایان این دوره ۵۱ ساله اتفاق می‌افتد که به دلیل خیانتی که در این جنگ از سوی انگلیس و شوروی اتفاق می‌افتد جنگ به ضرر مصر و به نفع اسرائیل به پایان می‌رسد. بعد از این دوران، دوران تأسیس اسرائیل است که یک دوره‌ی ۷۳ ساله می‌شود. از سال ۱۹۴۸ تا اکنون که ۲۰۲۱ هستیم. در این دوره انگلیس جای خود را به آمریکا داده است و آمریکا محور تثبیت رژیم صهیونیستی در این سرزمین مقدس است. در این دوران شاهد انواع جنبش‌های سوسیالیستی، جنبش‌های ناسیونالیستی، پان عربی و این اواخر جنبش اسلامی هستی. گروهی از جنبش اسلامی مبارزه با اسرائیل در سال ۱۹۸۸ بار دیگر سر بر می‌آورد و اسلام گراها محوریت مبارزه را بعد از ۵۰ سال، بار دیگر به دست می‌گیرند. البته در جنگ اولی که بین مصری‌ها و اسرائیلی‌ها رخ داد اخوان المسلمین نقش بسیار برجسته‌ای داشتند و بخش بزرگی از ارتش مصر را همین اخوانتشکیل می‌دادند اما بعدها بین حکومت مصر و اخوان المسلمین اختلافاتی رخ داد و اخوانی‌ها عملاً به محاق رفتند تا اینکه ۵۰ سال بعد شاهد بازتولید جریان مبارزه مذهبی فلسطینی در این سرزمین هستیم که با انتفاضه اول که معروف است به انتفاضه سنگ در سال ۱۹۸۸ شروع به فعالیت کرد. و بعدها جنبش حماس از دل آن بیرون آمد و بعد هم جنبش‌های اسلام گرایی دیگر مثل جهاد اسلامی فلسطین شکل گرفتند و تا امروز هم شاهداین میدان داری گروه‌های مذهبی فلسطین در میدان مبارزه هستیم.
مقاومت ضد صهیونیستی در لبنان
این کارشناس مسائل غرب آسیا درباره سیر مقاومت در لبنان اظهار داشت: شیعه یک تاریخ برجسته و درخشانی در لبنان دارد. حوزه علمیه بعلبک و جبل عامل در لبنان در بین شیعه جایگاه بسیار رفیعی دارد. علمای برجسته این دیار نقش اساسی در فرهنگ و تمدن اسلامی بازی کرده‌اند که یک نمونه‌ی آن، مرحوم شیخ بهایی است که اهل لبنان است و به ایران آمده و در جایگاه شیخ الاسلام نقش برجسته‌ای را در دوران صفویه اجرا کرده است. بنابراین شیعه لبنان و حوزه‌ی علمیه لبنان در تاریخ تشیع یک وضعیت برجسته‌ای داشته است.
وی خاطر نشان کرد: جمعیت شیعه لبنانی در این مقطع اگرچه اکثریت را ندارد اما در عین حال به طوری نسبی جمعیت اکثر لبنان را دارد. از آنجایی که در اینجا از یک طرف شاهدحاکمیت فرانسوی‌ها بودیم، همان طور که فلسطین تحت قیمومیت انگلیس بود در آن مقطع لبنان هم تحت قیمومیت فرانسه قرار گرفت و فرانسه مسیحی، میراث عثمانی سنی را به دست گرفته بود. بنابراین در اینجا شیعه از دو سو مورد مهجوریت قرار گرفت. یکی از سوی مسیحی‌ها و فرانسوی‌هایی که اداره لبنان را در دست داشتند. یکی هم از سوی سنی‌ها یعنی امپراطوری عثمانی که لبنان بخشی از میراث عثمانی محسوب می‌شد. به این دلیل شیعه هم در دوره‌ی قیمومیت فرانسه هم در دوره امپراطوری عثمانی در یک وضعیت سختی تجربه کرد.
زارعی تصریح کرد: با ورود به نیمه قرن بیستم که جهان عرب دستخوش سلسله تحولاتیاست و در جنبش‌های ناسیونالیستی افتاده است. در این دوران در سودان، الجزایر، لیبی، عراق، یمن و بسیاری از کشورها، مسیحی‌ها مسلح شده و به همه جا مسلط شده‌اند. در آن دوران در لبنان تمام مناطق در سیطره آنها است. ارتش مسیحی است. رئیس جمهور مسیحی است. دولت مسیحی است. همه جا در سیطره مسیحیت قرار گرفته است. شیعه در آن دوران وضع بسیار زاری دارد. فقر و بی سوادی بسیاری شیعه را در برگرفته است. شیعه هویت و اجتماعی ندارد. در اینجاست که امام موسی صدر با نگاه به وضع زار شیعیان دروس حوزوی را در قم و نجف اشرف ترک میکند و به سمت لبنان می‌رود. و در آنجا حرکت المحرومین را با کمک بعضی از علمای آنجا و با همکاری شهید دکتر مصطفی چمران ایجاد میکند. همّ و غمّ امام موسی صدر در اینجا دو چیز است. یکی اینکه هویت گمشده شیعه را در آنجا احیا کند و به مساله اقتصادیشان سر و سامانی بدهد. در این مسیر تلاش میکند با گروه‌های مختلف از جمله مسیحی‌ها، کلیساها، شخصیت‌ها، احزاب، روزنامه‌ها، و شخصیت‌های سنی تعامل برقرار میکند و آرام آرام شیعه را از مهجوریت خارج کند.
این کارشناس مسائل جهان اسلام در ادامه بیان داشت: در سال ۱۹۷۵ جنگ داخلی در لبنان در می‌گیرد و حرکت امام موسی صدر با یک وقفه‌هایی مواجه می‌شود. شیعه در بخش‌هایی با مسیحی‌ها و در بخش‌هایی با سنی‌ها درگیر می‌شود. امام موسی صدر برای دفاع از شیعه و مبارزه با رژیم صهیونیستی، برای حرکةالمحرومین یک شاخه نظامی تأسیس میکند تحت عنوان جنبش امل. هنوز از شکل‌گیری جنبش زمانی نگذشته است که امام موسی صدر به لیبی سفر میکند و در آنجا ربوده می‌شود و این مسیر به محاق می‌رود.
وی افزود: با وقوع انقلاب اسلامی در ایران شیعه وارد فاز جدیدی می‌شود. انقلاب ایران حدود ۵ ماه پس از ربوده شدن امام موسی صدر به پیروزی رسید. یعنی امام موسی صدر پیروزی انقلاب در ایران را مشاهده نکرده است. انقلاب ایران یک حرکت بزرگی را به جمعیت شیعه می‌دهد. شیعه پشتوانه‌ای قوی در منطقه پیدا میکند و این گونه است که بعد از اینکه اسرائیل به لبنان تجاوز میکند شیعه‌ها دست به مقاومت می‌زنند و مقاومت مسلحانه ای از سوی شیعیان علیه اسرائیل شکل می‌گیرد. منطقه مورد هجوم اسرائیل، جنوب بیروت است که بخش عمده‌اش منطقه شیعه است. شیعه مقاومت میکند و از دل مقاومت شیعه، حزب الله لبنان پدید می‌آید که از سال ۱۹۸۳ پایه گذاری شد و با کمک جمهوری اسلامی در جریان جنگ‌ها، پیروزی‌های بزرگ به دست آورد و در سال ۱۹۹۶ موفق شد اسرائیل را تا پشت نهر لیطانی به عقب براند و ضربات سنگینی به امریکایی‌ها و فرانسوی‌ها که در لبنان حضور نظامی داشتند بزند و باعث متواری شدن آنها شود.
زارعی در پایان گفت: حزب الله با ادامه مقاومت اش در سال ۲۰۰۰ لبنان را از سیطره اسرائیل رها کرد و سرزمین‌های اشغال شده لبنان را آزاد کرد. اسرائیل سال ۲۰۰۰ می‌رود و ۲۰۰۶ بر می‌گردد. جنگ ۳۳ روزه اتفاق می‌افتد. اما این بار حزب الله با قدرتی منسجم‌تر موفق می‌شود در یک دوره ۳۳ روزه اسرائیل را شکست دهد و تا امروز هم اسرائیلی‌ها جرأت بازتولید تهاجم علیه لبنان را نکرده‌اند.
نظر بدهید