راهکارهایی برای پراستناد کردن مقاله‌ها

به گزارش سارنا به نقل از ایسنا، مقالات پراستناد به عنوان آثار علمی باکیفیت شناخته می‌شوند و بر اساس تحلیل‌ها و از نظر شاخص‌های استناد، نسبت به سایر پژوهش‌ها برتری دارند و بیشتر مورد توجه محققان قرار می‌گیرند.

تعداد مقالات پراستناد؛ به عنوان شاخصی برای بررسی کیفیت پژوهش، تاثیرگذاری استنادی افراد، موسسه‌ها و کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد و تولید مقالات پراستناد باعث تغییر و جابه‌جایی رتبه علمی موسسات پژوهشی می‌شود.

در نظام‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی مانند «لایدن»، «شانگ‌های»، «یو اس نیوز» تعداد تولیدات علمی پراستناد و محققان دارای مقالات پراستناد، مورد توجه قرار می‌گیرد. همچنین در سطح بین‌المللی نیز پژوهشگران یک درصد برتر جهانی، از نظر تعداد مقالات پراستناد، تعیین می‌شوند.

به همین دلیل دانشگاه‌ها و کشورها درصدد هستند تا بتوانند پژوهشگرانی تربیت کنند که مقالات و آثار باکیفیت و پراستناد تولید کنند و سازمان‌های تامین‌کننده بودجه و مراکز پژوهشی، در حال تلاش برای سنجش عملکرد تحقیقات و شناسایی پژوهشگران برتر و تاثیرات پژوهشی محققان هستند. برخی پژوهشگران معتقدند که بودجه پژوهشی باید به نویسندگانی تعلق گیرد که توانسته‌اند بیشترین میزان استناد را جذب کنند. کاربرد چنین روشی می‌تواند توزیع میلیون‌ها دلار بودجه پژوهشی را به درستی در میان نویسندگان و پژوهشگران توزیع کند.

با توجه به اهمیت مقالات پراستناد، پژوهشگران علم‌سنجی با انجام یک مطالعه مقاله‌های پراستناد ایرانی را در بازه زمانی سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ مورد بررسی قرار دادند. همچنین این محققان به این پرسش پاسخ دادند که چگونه می‌توان یک مقاله را به مقاله‌ای پراستناد تبدیل کرد و چه عواملی در پراستناد شدن یک مقاله تاثیر دارد؟

برای انجام این مطالعه، مقاله‌های پراستناد ایرانی که در این بازه زمانی ۱۰ ساله در پایگاه کلریویت دارای بیشترین استناد بودند مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین مجله‌های منتشرکننده مقالات، از نظر ضریب تاثیر و چارک در پایگاه گزارش استنادی مجلات (JCR) تحلیل شدند.

بررسی روند زمانی مقالات پراستناد ایرانی در این بازه زمانی نشان می‌دهد که تعداد این مقالات تا سال ۲۰۱۶ روند صعودی داشته‌اند و بیشترین مقالات در سال ۲۰۱۶ منتشر شده است.

بررسی داده‌های پایگاه کلریویت نشان می‌دهد که هزار و ۴۷۵ عنوان مقاله پراستناد ایرانی، در ۱۵ حوزه موضوعی قرار دارد. این داده‌ها نشان داد که پنج حوزه «مهندسی»، «شیمی»، «مکانیک»، «فیزیک» و «ترمودیناکی» حوزه‌های برتری هستند که بیشترین تعداد مقاله پراستناد ایرانی را به خود اختصاص داده‌اند.

این نتایج قابل تامل هسستند؛ چرا که در حوزه مهندسی که بیشترین تعداد مقاله پراستناد را به خود اختصاص داده، فقط ۰.۵۴ درصد از کل مقالات، مقاله‌های پراستناد بوده‌اند.

همچنین این بررسی نشان داد که دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه‌هایی بودند که بیشتری مقالات پراستناد را منتشر کرده‌اند.

بررسی تاثیر همکاری با کشورها و سازمان‌های داخلی و خارجی در پراستناد شدن مقاله‌های ایرانی، حاکی از این بود که آمریکا، انگلستان و جمهوری خلق چین، به ترتیب بیشتری تعداد همکاری و بالاترین کیفیت همکاری را با پژوهشگران ایرانی داشته‌اند.

کشور ترکیه با وجود آن که در رتبه هفتم به لحاظ تعداد آثار مشترک با همکاری ایران قرار دارد؛ اما با توجه تعداد استنادها از نظر کیفیت در رتبه ۲۱ قرار دارد. همچنین در این میان همکاری با کشور استرالیا به لحاظ کیفی (رتبه چهاردهم) نسبت به کمی (رتبه دهم) برتری دارد.

بیشترین تعداد مقاله‌های پراستناد ایرانی با همکاری ایرانی‌ها نیز به دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی اصفهان اختصاص دارد. با این حال نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که همکاری با سازمان‌های خارجی مانند دانشگاه بریستول، دانشگاه سلطنتی لندن و دانشگاه وندربیلت، باعث استناد بیشتری به مقاله‌های پراستناد شده است.

بررسی موضوعاتی که باعث پراستناد شدن یک مقاله شده است، نشان داد که بر اساس نتایج پایگاه وب آو ساینس و سنجش تعداد مقالات اختصاص‌یافته به هر کلیدواژه، حوزه موضوعات «نانوذرات»، «جریان»،«نانوسیال»، «آب»، «گرما» و «همرفت طبیعی» مهم‌ترین موضوعاتی بودند که بیشترین مقاله‌های پراستناد را به خود اختصاص داده‌اند.

تحلیل سهم همکاری پژوهشگران ایرانی با پژوهشگران قاره‌های دیگر نشان داد که سهم همکاری پژوهشگران ایرانی با اروپایی در نشر مقالات پراستناد بیش از سایر پژوهشگران است.

همچنین در این مطالعه عنوان شد که انتشار مقاله‌ها در مجله‌های باکیفیت بیشتر، امکان دریافت استنادهای بیشتر را فراهم می‌کند و مقالاتی که توانسته‌اند در مجلات طراز اول جهانی منتشر شوند، به دلیل کیفیت بالا، استناد بیشتری نیز دریافت کرده‌اند.

باتوجه به نتایج به‌دست آمده، محققان این مطالعه می‌گویند: پژوهشگران ایرانی بهتر است با همکارانی از قاره اروپا همکاری بیشتری به منظور افزایش استناد داشته باشند. به‌علاوه همکاری با پژوهشگران خارج از کشور در افزایش استناد تاثیرگذار است. لذا پیشنهاد می‌شود حداقل یک همکار بین‌المللی در پژوهش‌ها به کار گرفته شود.

در انجام این تحقیق فاطمه محمدزاده و سپیده فهیمی‌فر؛ پژوهشگران علم‌سنجی دانشگاه تهران و محمد حسن‌زاده؛ از گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس، با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «بررسی مقاله‌های پراستناد پژوهشگران ایرانی در پایگاه وب آو ساینس بر اساس الگوی همکاری‌ها در سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷» در پژوهش‌نامه علم‌سنجی؛ دوفصل‌نامه علمی دانشگاه شاهد، منتشر شده است.