شعر جنگ به روایتی غیررسمی

به گزارش سارنا به نقل از ایسنا، در بخش‌هایی از مقدمه کامیار عابدی می‌خوانیم: «شک نیست که جنگ از شوم‌ترین پدیده‌های بشری است: ستیز دو گروه انسانی به هیچ‌وجه پسندیده نیست. به ویژه هنگامی که جان انسان‌های دیگر و بی‌گناه هم در معرض مخاطره جدی، اعم از کشتار و آسیب جسمی و روحی، قرار می‌گیرد. البته، گروهی که  جنگ به آن‌ها تحمیل می‌شود، با گروهی که آغازگر جنگ هستند، به لحاظ اخلاقی در موقعیت همسان نیستند. با این همه، صرف‌نظر از نفرت‌انگیز بودن جنگ، این پدیده در ادبیات و هنر بازتاب‌های گوناگونی داشته است. 

جنگ عراق و ایران، نیز ادبیات خود را، خواه‌ناخواه، به دنبال آورد. مدت کوتاهی پس از آغاز جنگ عراق و ایران، شماری از شاعران جوان و میانسالِ متمایل به ایدئولوژی‌ مذهبی- سیاسی مستقر شروع به انتشار آثار خود در موضوع جنگ کردند. این گرایش‌ را می‌توان «شعر جنگ به روایت رسمی» دانست.  آثار این شاعران، که در آن‌ها مفهوم دفاع از وطن، اگر نه همیشه، دست‌کم اغلب، جزئی از مفهوم وسیع‌تر دین اسلام و مذهب تشیع با گرایش انقلابی محسوب می‌شود، در مقابل، شاعران دیگری هم بودند که بر اساس ایدئولوژی ملی و چپ یا به‌طور کلی بر اساس نگاه عرفی، آثار متعدد و پراکنده‌ای با محتوای جنگ پدید آوردند. آثار این گروه را می‌توان کمابیش «شعر جنگ به روایت غیر رسمی» نام داد. 

 در شعرهای دوره  نخست جنگ به روایت غیر رسمی (تا حدود آزادی خرمشهر در خرداد ۱۳۶۱) علاوه بر بیان رنج‌ها و اندوه‌های مرتبط با جنگ، جنبه حماسی نیز در سروده‌های شماری از شاعران این روایت موکد شده است. به عبارت دیگر، هم از ویرانی‌ها و کشتارها نشانه‌هایی در شعر دیده می‌شود و هم از کوشش سربازان و رزمندگان در دفاع از سرزمین و مردمان خود. علاوه بر این آثار، در آثار برخی شاعران، مشکل انسانی جنگ، و نه حالت آرمانی شده‌ای از آن، جلب نظر می‌کند. به‌طور کلی، «رنج، ایران، مردم و انسان« در زمره پربسامدترین مفهوم‌ها در شعر جنگ به روایت غیر رسمی است. 

البته پس از آزادی خرمشهر و بازپس‌گیری بخش اعظم شهرها و روستاهای اشغالی، از شمار بازتاب‌های مستقیم در شعر جنگ به روایت غیررسمی، اندک‌اندک کاسته می‌شود. و در واقع در دوره دوم جنگ، شکاف میان ایدئولوژی مستقر، و ایدئولوژی‌های ملی‌گرا و چپ‌گرا وسعت می‌گیرد. به نظر می‌آید محصور شدن در فرسایش زمانی- مکانی حاصل از جنگ و دور از دسترس بودن صلح، علاوه بر درگیری‌ها یا جدال‌های داخلی، به این ویژگی‌ها دامن می‌زند. سیمین بهبهانی، که در دوره نخست چندین شعر شاخص و بسیار خوب در دفاع از سرزمینی و مردمی مرتبط با جنگ سروده بود، از جمله شاعرانی است که در دوره دوم در موقعیت کمابیش انتقادی نسبت به استمرار جنگ قرار گرفته است.»

 این پژوهشگر ادبیات همچنین درباره کتاب نوشته است: «هدف اصلی این کتاب نه بررسی شعرهای جنگ به روایت غیر رسمی که گردآوردن بخشی از ادبیات ایران است که بیشتر آن‌ها در گذر زمان به فراموشی سپرده شده است. بدیهی است که بررسی و تحلیل کلی و جزء به‌جزء بیش از دویست شعر با محتوای مشترک در یک دروه، نیازمند تعریف چندین و چند مقاله و حتی کتاب مستقل است.

شعرهایی که گردآوردنده در ضمن جست‌وجوی خود در موضوع جنگ به روایت غیررسمی یافته است، بی‌هیچ‌گونه حذف یا ترجیحی، از نظر ادبی، فکری، فرهنگی، سیاسی، و... در مجموعه حاضر گردآورده شده است. 

مجموعه کنونی نه همه، که به طبع فقط دربرگیرنده شماری از شعرهای جنگ به روایت غیررسمی است که گردآورنده‌ از آن‌ها اگاهی و به آن‌ها دسترسی داشته است.»

عمران صلاحی، احسان طبری، سیمین بهبهانی، خسرو فرشیدورد، سیاوش کسرایی، محمد مختاری، رضا براهنی، منصور اوجی، کاظم سادات اشکوری، جلال سرفراز، فرامرز سلیمانی، ژاله اصفهانی، مهدی اخوان ثالث، محمدعلی سپانلو، شمس لنگرودی، حیدر رقابی، محمدعلی اسلامی ندوشن، منوچهر نیستانی، فرشته ساری، علی باباچاهی، ادیب برومند، شفیعی کدکنی، هوشنگ ابتهاج، بهزاد زرین‌پور، سیروس شمیسا، نیر سعیدی، حسین منزوی، فرهاد عابدینی، غلامحسین سالمی، جعفر کوش‌آبادی، حافظ موسوی، بتول عزیزپور، آریا آریاپور، محیط طباطبایی، نادر نادرپور، محمد خلیلی، عظیم خلیلی، یدالله بهزاد کرمانشاهی و کاوه گوهرین نام تعدادی از این 90 شاعر است.

«شعر جنگ به روایت‌ غیررسمی» (برگ‌هایی فراموش شده از تاریخ ادبیات ایران: ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۹) تالیف کامیار عابدی در ۳۸۴ صفحه با شمارگان ۴۰۰ نسخه و با قیمت ۱۴۰ هزار تومان در  انتشارات جهان کتاب منتشر شده است.