دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته، دهه ۱۳۸۰ را دهه اوج شکوفایی کشور در حوزه فضایی دانست و گفت: در دهه ۹۰ که به فناوری‌های فضایی دسترسی پیدا کردیم، تلاش شد تا به سمت ساخت و پرتاب ماهواره‌هایی برویم که بتوانیم از داده‌های آن استفاده کنیم؛ از این رو به سمت عملیاتی کردن فناوری‌های این حوزه حرکت شده است و در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ شاهد خروجی‌های این اقدامات خواهیم بود.
به گزارش سارنا، دکتر منوچهر منطقی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه فناوری‌های مربوط به حمل‌ونقل هوایی به یکدیگر در حال نزدیک شدن است، افزود: همه فناوری‌های این حوزه چون کشتی، ریلی، خودرو، هواپیما و بخش‌های فضایی به سمت هوشمند شدن در حرکت هستند. از این رو فناوری‌های فضایی و هوایی به یکدیگر شبیه شده است؛ به گونه‌ای که توسعه در فناوری یکی از این حوزه‌ها منجر به توسعه سایر حوزه‌ها می‌شود.
وی با بیان اینکه حمل‌ونقل به صورت یک مجموعه ترکیبی تبدیل شده است، خاطر نشان کرد: برای آنکه حمل‌ونقل با کمترین هزینه و سریع‌ترین زمان صورت گیرد، از حمل‌ونقل ترکیبی استفاده می‌شود و در دنیا نیز بخش‌های مجزای "هوایی" و "فضایی" ایجاد نمی‌شود و به سمت "موبیلیتی" یا یکپارچه‌سازی رفتند و از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های این بخش استفاده می‌کنند.
منطقی با بیان اینکه ما در ایران از ۲ سال قبل به صورت غیر رسمی در این زمینه کار را آغاز کردیم، ادامه داد: ولی زمان آن رسیده بود که به این فناوری‌ها هویت دهیم و زمانی که ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته ایجاد شد، بخش‌های مختلف راه و شهرسازی به ما اعلام کردند که در چه بخش‌هایی کمبود دارند و در چه زمینه‌هایی اقدام شده است.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته آغاز فعالیت این ستاد را از آبان ماه سال جاری عنوان کرد و افزود: این ستاد در حوزه ریلی و در حوزه تولید و طراحی محصول ایجاد شده است؛ ما در مورد اجزای یک محصول ریلی می‌توانیم تا ۸۵ درصد به صورت خوداتکا عمل کنیم و این خوداتکایی در این حوزه به طور متوسط حدود ۴۵ درصد است، ولی در بخش خودرویی ۶۰ تا ۷۰ درصد است که این اختلاف به دلیل این است که این دو از یکدیگر مجزا بودند و از زنجیره تأمین مشترکی بهره نبردند؛ از این رو زمانی که این دو بخش در کنار هم قرار گیرند، می‌توانیم در جهت افزایش خوداتکایی، ۱۰ تا ۲۰ درصد وضعیت فعلی را ارتقا دهیم.
وی اضافه کرد: این عدم خود اتکایی در بخش خودرویی به میزان ۱۰ تا ۲۰ درصد در جاهایی است که دارای فناوری‌های پیشرفته است و این فناوری‌ها در سایر بخش‌ها موجود است. به عنوان مثال در حال حاضر کیسه هوای خودرو را به طور کامل از خارج وارد می‌کنیم و این فناوری در بخش‌های هوایی و فضایی موجود است و کافی است این اجزای مختلف در کنار هم قرار گیرد و می‌تواند فناوری به گونه‌ای به محصول تبدیل شود که بتوان از آن در ارتقای ایمنی خودرو استفاده کرد.
سنجش از راه دور
منطقی، بخش‌های هوایی و فضایی را نیازمند زیرساخت‌های زیادی دانست که در یک بازه زمانی یک تا چند دهه ایجاد شده است، گفت: ایجاد این زیر ساخت‌ها نیازمند برنامه راهبردی است و بدون این برنامه نمی‌توان در این زمینه وارد و موفق شد.
وی ادامه داد: ما تا بهمن سال ۱۳۹۱ این برنامه را نداشتیم و یا برنامه جامعی نبوده است؛ از این رو از سوی معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری با حضور ۴۰۰ نفر از متخصصان این حوزه برنامه راهبردی هوافضا تا ۱۴۰۴ را تدوین کردند که این گروه بعد از ۲ سال نقشه راهبردی را تهیه کردند که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.
منطقی با تاکید بر اینکه با این اقدام از بهمن ماه سال ۱۳۹۱ برنامه راهبردی حوزه هوا و فضا تدوین شد، ادامه داد: حرکت‌هایی که عمدتاً در حوزه این فناوری‌ها در کشور صورت گرفته است، عمدتاً بر اساس این برنامه راهبردی بوده است.
وی در خصوص اوج شکوفایی در بخش فضایی با تاکید بر اینکه در این زمینه ۳ دهه فعالیت داشتیم، اظهار کرد: در دهه ۷۰ تا اوایل ۸۰ از آنجایی که تصور بر این بود که فعالیت‌های فضایی بین‌المللی است؛ از این رو همکاران بین‌المللی با کشورهای هند، ایتالیا و روسیه داشتیم و با آنها پروژه‌های مشترکی را اجرایی کردیم؛ ولی این پروژه‌های مشترک هیچکدام با موفقیت همراه نبوده است.
منطقی اضافه کرد: از آنجایی که مشاهده شد با همکاری‌های بین‌المللی نمی‌توانیم به نتیجه برسیم، از این رو از ابتدای دهه ۸۰ بر اساس یادگیری‌هایی که در همکاری‌های بین‌المللی به دست آمد و همچنین توانمندی‌های داخلی، اقدام به خوداتکایی در بخش فضایی کردیم و در ۱۴ بهمن سال ۱۳۸۷ موفق شدیم ماهواره‌ای بسازیم و با ماهواره‌بر بومی پرتاب کنیم.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فضایی، دهه ۱۳۸۰ را دهه اوج شکوفایی کشور در حوزه فضایی دانست و افزود: در دهه ۹۰ فهمیدیم که به فناوری‌های فضایی دسترسی پیدا کردیم و از آن زمان تلاش شد تا به سمت ساخت و پرتاب ماهواره‌هایی برویم که بتوانیم از داده‌های آن استفاده کنیم؛ از این رو در دهه ۹۰ به سمت عملیاتی کردن فناوری‌هایی که به آن رسیده بودیم، حرکت کردیم.
به گفته وی، مقدمات این اقدامات از سال ۱۳۹۶ آغاز شده بود و در سال ۹۷ ادامه دارد و خروجی‌های این اقدامات را در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ مشاهده خواهیم کرد.
منطقی با بیان اینکه تاکنون از داده‌های فضایی در بخش‌های مختلف کمتر استفاده شده است، توضیح داد: به عنوان مثال در دنیا در همه بخش‌ها از اطلاعات فضایی در بخش‌های کشاورزی به منظور افزایش بهره‌وری تا میزان ۴۰ درصد و کاهش مصرف آب استفاده می‌شود.
این محقق حوزه هوافضا با بیان اینکه ۹۰ درصد آب کشور صرف بخش کشاورزی می‌شود، اظهار کرد: از این رو لازم است از اطلاعات ماهواره در جهت کاهش و بهینه کردن مصرف آب استفاده شود. به این صورت که می‌توان با استفاده از ماهواره‌ها رطوبت خاک را اندازه‌گیری کرد و بر اساس داده‌های به دست آمده می‌توانیم تشخیص دهیم که چه نواحی نیاز به آبیاری دارد و چه نواحی نیازی به آبیاری ندارد و یا اگر رطوبت خاک به حداقل رسید، می‌توان برای اجرای برنامه آبیاری مجدد اقدام کرد.
وی با بیان اینکه با استفاده از فناوری ماهواره می‌توان ۴۰ تا ۶۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی کرد، گفت: در حال حاضر این طرح در کشور به صورت آزمایشی و پایلوت اجرایی شده است و با توجه به قرارداد همکاری سازمان فضایی با وزارت جهاد کشاورزی، در حال توسعه این فناوری در بخش کشاورزی کشور هستیم.
منطقی استفاده از داده‌های ماهواره‌ای در توسعه روستا را از دیگر کاربردهای فناوری‌های فضایی نام برد و گفت: پزشک از راه دور و یا آموزش از راه دور از جمله این کاربردها است که کشوری مانند هند از آن بهره می‌برد و در کشور ماه نیز در این زمینه طرح اولیه‌ای تشکیل شده است و در حال پیاده‌سازی است تا از داده‌های فضایی در توسعه روستایی استفاده کنیم.
دبیر ستاد توسعه فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته با بیان اینکه بخش هوایی در کشور بیشتر از بخش فضایی توسعه داشته است، اظهار کرد: البته ما از ۱۳۸۷ پیشرفت سریعی در حوزه فضایی داشتیم، به گونه‌ای که سریع‌ترین رشد را در دنیا داشتیم؛ ولی بخش هوایی از قبل از انقلاب در کشور به پیش می‌رفته است.
وی ساخت ماهواره و ماهواره‌بر و کاربرد آن در عرصه اقتصادی را از جمله زمینه‌های توسعه فناوری‌های فضایی در کشور دانست و ادامه داد: توسعه هوایی در بخش‌های پهپاد، هوانوردی و اجرای آن است.
اسناد و برنامه راهبردی
دبیر ستاد توسعه راهبردی با بیان اینکه در نقشه جامع فضایی ۷ هدف تعیین شده است، گفت: طراحی و ساخت ماهواره مخابراتی از اولین اولویت‌ها است که بر اساس آن اعلام شده که کشور باید بتواند ماهواره را بسازد و در مدار ۳۶ هزار کیلومتر قرار دهد.
وی ساخت ماهواره‌های سنجشی برای پایش زمین را از دیگر هدف‌گذاری نقشه جامع فضایی نام برد و خاطرنشان کرد: ماهواره‌های سنجشی دارای دقت‌های مختلفی است و دقتی که تعیین شده، ۱۰ متر است؛ به این معنی که از نقطه‌ای که ماهواره در مدار ۵۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر قرار می‌گیرد، باید وسعت ۱۰ در ۱۰ در زمین را تشخیص دهد.
منطقی بخش توسعه ناوبری را سومین هدف‌گذاری دانست و افزود: در این بخش کشور باید بتواند ماهواره‌ها را در هر نقطه‌ای با دقت بالا تعیین موقعیت کند. در حال حاضر از GPS در وسعت زیادی استفاده می‌شود. ما در این زمینه تلاش می‌کنیم که سیستم تعیین موقعیت بومی را طراحی کنیم.
وی پرتاب‌کننده‌ها را از دیگر هدف‌گذاری‌ها در حوزه فضایی نام برد و ادامه داد: در این زمینه باید تا انتهای ۱۴۰۴ بتوانیم ماهواره‌های تا ۷۰۰ کیلوگرم را تا مدار هزار کیلومتر قرار دهیم.
منطقی، رابطه خلقت و فضا را از دیگر هدف‌گذاری‌ها نام برد.
وی با بیان اینکه در برنامه‌های بلندمدت حوزه هوافضا کمتر درباره کاربری‌ها بحث شده است، گفت: اگر برای فناوری‌های فضایی که به آنها دست یافتیم، کاربری‌های اقتصادی تعریف نکنیم، کمتر اثر آنها را در جامعه می‌بینیم. از این رو علاوه بر آنکه از شورای عالی انقلاب فرهنگی خواسته شده است تا سند فضایی کشور را مورد بازنگری قرار دهد، باید به اهدافی چون ماهواره سنجشی برسیم که موفق به ساخت آن شده‌ایم، ضمن آنکه به ساخت ماهواره‌های مخابراتی که تعداد کانال کمتری دارند، نیز دست یابیم.
منطقی، سیستم‌های تعیین موقعیت را از دیگر اهداف کشور در بخش هوافضا دانست و ادامه داد: در زمینه پرتابگرها هم برنامه‌ریزی شده؛ چراکه یکی از اهداف سند هوافضا است.
وی همچنین به توانمندی‌های فضایی ایران در قبل از انقلاب اشاره کرد و گفت: در آن زمان ایستگاه دریافت اطلاعات در ماهدشت راه‌اندازی شده بود که قرار بود از اطلاعات آن، کشور بهره‌مند شود. علاوه بر آن قرار بود ۳ ماهواره در مدار قرار دهیم که محقق نشد.
منطقی، هزینه ساخت ماهواره در کشور را یک سوم نمونه‌های مشابه کشورهای خارجی دانست و افزود: ماهواره‌ها در انواع مختلفی ساخته می‌شوند. یک دسته ماهواره‌هایی که در مدار ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر پرتاب می‌شوند که ماهواره "امید" از این نوع است.
وی، ماهواره‌های کاربردی را در مدار ۵۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر ذکر کرد و یادآور شد: ماهواره "پیام" قرار بود در این مدار قرار گیرد.
برنامه‌ریزی برای هدفی که بلندپروازانه خوانده می‌شود
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته با اشاره به برخی موفقیت‌های کشور در حوزه فضایی، خاطر نشان کرد: در ماهواره "پیام" امیرکبیر دقت دوربین ۴۰ متر بود و این دقت در ماهواره "دوستی" دانشگاه شریف حدود ۱۶ تا ۲۰ متر است و در ماهواره‌هایی که الان در حال توسعه آنها هستیم، دقت حدود ۱۰ متر مد نظر است؛ ولی برای دوربین‌هایی که بتواند دقت ۱۰ متر را بگیرد و قابل نصب بر روی فناوری‌های بومی باشد، نیاز به دستیابی به دانش فنی ساخت سنسورهایی است که ما را به دقت کمتر از ۱۰ برساند که قطعاً به این دانش نیز می‌رسیم؛ ولی از این اطلاعات ممکن است در بخش اقتصاد نتوانیم استفاده کنیم.
به گفته وی، در حال حاضر دوربین‌های استفاده شده در ماهواره‌ها از نوع چند طیفی است؛ از این رو تصاویر ارسالی از آنها "رنگی" است.
این مقام مسؤول، اعزام انسان به فضا را از دیگر اهداف کشور در حوزه فضا نام برد و در پاسخ به برخی انتقادات در زمینه"بلندپروازانه بودن" این طرح توضیح داد: بررسی‌های ما نشان می‌دهد، بهتر است این پروژه را در دو فاز اجرایی کنیم. در فاز اول موجود زنده پرتاب کنیم و برگردانیم که در این زمینه موفق عمل شده و فاز دوم اعزام انسان به فضا است.
وی با تاکید بر اینکه در همه کشورها برای اعزام انسان از تشکیلات مشترکی استفاده می‌شود، خاطر نشان کرد: ما نیز مشاهده کردیم که اگر بخواهیم در این زمینه اقدام کنیم، باید از مسیر جهانی عبور کنیم.
منطقی با بیان اینکه تاکنون ۱۷ کشور از تاسیساتی که روسیه برای اعزام انسان ایجاد کرده است، استفاده کرده‌اند، یادآور شد: برنامه‌ریزی کردیم که اگر بخواهیم انسان به فضا اعزام کنیم، از این تأسیسات بهره ببریم. ولی در حال حاضر اولویت ما توسعه بخش‌هایی است که بتوانیم آنها را سریع به اقتصاد نزدیک کنیم.
وی اضافه کرد: زمانی که استفاده از فناوری فضایی در اقتصاد، اولویت باشد، به جای کاهش بودجه‌ها، اعتبارات روند افزایشی می‌یابد و از این رو الان تمرکز ما بر روی ماهواره‌های سنجشی و مخابراتی و پرتاب‌کننده‌ای است که ماهواره را در مدار قرار دهد.
بخش هوایی و بومی‌سازی قطعات
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته با اشاره به توسعه فناوری‌های هوایی در قبل از انقلاب، گفت: در قبل از انقلاب هم در بخش هواپیمای نظامی و هم غیرنظامی بهترین‌های دنیا را داشتیم، ولی تنها از آنها استفاده می‌کردیم.
وی با بیان اینکه هواپیما یک سیستم بسیار حساس است و باید در زمان‌های مختلف مورد بازبینی قرار گیرد، افزود: این امر نیاز به تخصص‌ها و ابزارهای مختلفی دارد، ولی مدیریت این سیستم در اختیار ایران نبود، ما در لایه تکنیسینی بودیم و طبق دستورالعمل‌هایی که به ما داده می‌شد، عمل می‌کردیم. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران با مجموعه‌ای مواجه بودیم که تجهیزات و دستورالعمل‌ها را داشت، ولی تخصص لازم را نداشت که با تلاش فراوان و با شروع جنگ تحمیلی افرادی که در این حوزه بودند، در این حوزه مسلط شدند.
وی بخش‌های هوایی و هوانوردی را اموری بین‌المللی توصیف کرد و یادآور شد: اگر به صورت بین‌المللی در این زمینه اقدام شود، پیشرفت آن سریع‌تر و کم هزینه‌تر خواهد بود، ولی اگر بخواهیم به تنهایی انجام دهیم، باید با اتکا به توانمندی‌های داخلی اقدام شود که در آن زمان در بخش پشتیبانی هواپیما این کار انجام شد.
منطقی با بیان اینکه در پیش از انقلاب در حوزه پهپادها هیچ دستاوردی نداشتیم، ولی امروزه تبدیل به صنعت بومی کشور شده است، اظهار کرد: پیش‌بینی ما این است که در آینده عمده پهپادها به جای حوزه نظامی در بخش‌های تجاری توسعه می‌یابند و در این زمینه نیز در ستاد توسعه فناوری‌های پیشرفته اقدامات وسیعی صورت گرفته است که از آن جمله می‌توان به بخش‌های امنیتی آن اشاره کرد.
وی با بیان اینکه در همه کشورها، پهپادها تحت کنترل هستند، ادامه داد: در حال حاضر بخش‌های مختلف درصدد هستند تا از این ابزار استفاده کنند که برای این امر مرکزی ایجاد شده که در آن به کاربران "کد شناسایی" ارائه می‌شود و کاربران با استفاده از این کد شناسایی می‌توانند از پهپاد استفاده کنند. ما در این زمینه در ابتدای مسیر هستیم.
علاوه بر آن، توانمندی در زمینه ساخت هواپیمای هوانوردی عمومی ۲ تا ۱۰ نفره در کشور ایجاد شده است، ضمن آنکه به توانمندی در بخش‌های پشتیبانی و طراحی نمونه بالگردها نیز دست یافتیم.
به گفته وی، عمده دانش هواپیمای نظامی بومی است.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته، با بیان اینکه در حال حاضر ۳۰ تا ۴۰ درصد تجهیزات، خارجی و باقی آن داخلی است، اظهار کرد: تاکنون ۴۵۰ شرکت دانش‌بنیان در این حوزه فعال شده است و بومی‌سازی تجهیزات با کمک همین شرکت‌ها بوده است.
نظر بدهید