تحولات منطقه ای اطراف ایران و چند نکته

سارنا - سروش دلیری

در ماه های اخیر تحولات بسیاری در منطقه به وقوع پیوسته است که نشان از یک سری تغییرات در رفتار بازیگران متفاوت این منطقه دارد. تحولات افغانستان و خروج آمریکا از این کشور، شیطنت های آذربایجان و ترکیه در قبال ایران، تحرکات اسرائیل برای ارتباط گیری با کشورهای حاشیه خلیج فارس و مذاکره عربستان با ایران و حتی رویارویی جدید ایران و آمریکا در ماجرای نفتکش توقیف شده توسط ایران در دریای عمان، از جمله این تحرکات هستند.

حال به بررسی اجمالی برخی از بازیگران منطقه ای می پردازیم:

1- آمریکا:

حضور آمریکا در منطقه به صورت آشکارا در حال کم شدن است. بدون شک علت اصلی آن را رویارویی آمریکا و ایران باید دانست. بعد از ترور سردار سلیمانی بدست تروریست های آمریکایی، یک پایگاه بزرگ آمریکایی در عراق توسط ایران موشکباران شد.

حمله رسمی یک کشور به آمریکا که بعد از جنگ جهانی دوم تقریباً بی سابقه بود، فارق از اینکه چه مقدار تلفاتی برای آمریکا داشت، خود یک شسکت بزرگ برای آمریکای ابرقدرت به حساب می آمد. بعد از این حمله گروه های نظامی در منطقه شهامت بیشتری برای حمله به نیروهای آمریکایی پیدا کردند و تقریبا هفته ای نبود که خبری از حمله به نیروهای آمریکایی در منطفه منتشر نشود.

از طرفی تغییر دولت در آمریکا و رفتن ترامپ و آمدن بایدن، تغییرات ظاهری زیادی در سیاست های آمریکا در خاورمیانه ایجاد کرد به طوریکه آمریکا دست از حمایت های همه جانبه از عربستان در جنگ یمن برداشت و حتی تصمیم به خروج سامانه های ضد موشکی خود از عربستان که متحد اصلی او در منطقه است را گرفت. همچنین خروج کامل آمریکا از افغانستان هم ار تحولات مهم منطقه بود.

بدون شک خروج نسبی آمریکا از منطقه نتیجه مقاومت ایران و نیروهای نیابتی ایران در منطقه بود که حاصل تلاش مجاهدین اسلامی به فرماندهی شهید بزرگوار حاج قاسم سلیمانی بود.

بر اساس طرح هزار خنجر آمریکا و اسرائیل، دیگر حضور مستقیم آمریکا در منطقه با توجه به شکست های متعدد میدانی آنها از ایران به صلاحشان نیست و آمریکا چاره ای جز دل سپردن به گروه های تروریستی و کشورهای کوچک متحدش برای زدن ضربه های کوچک به ایران ندارد. البته به نتیجه نرسیدن برجام های دو و سه (موشکی – منطقه ای) هم بسیاری از نقشه های آمریکا برای ایران را ناکام گذاشت و یکی از عوامل مهم تغییر روش آمریکا در قبال ایران بود. به هر حال آمریکا در طرح جدید خود در نظر دارد به وسیله کشورهای کم توان متحد خودش نظیر آذربایجان و همچنین گروه های تروریست منطقه ای و حتی گرو های شیعی زاویه دار با ایران برای ضربه زدن به ایران هر چند ضربات کوچک استفاده کند.

2- اسرائیل:

در مورد اسرائیل اما اوضاع خیلی متفاوت است. اسرائیل بنا بر همه تحلیل ها، چه تحلیل های سیاسی و چه تحلیل هایی بر اساس اخبار از آینده ای که خود علمای صهیونیستی بیان می کنند به پایان عمر خود نزدیک شده است. پس طبیعی است کسی که خود را در آستانه مرگ می بیند تمام تلاش خود را برای اندکی بیشتر زنده ماندن انجام دهد. رفتار تهاجمی اسرائیل با ایران هم در همین راستا ارزیابی می شود زیرا اسرائیل ایران را عامل اصلی نابودی خود در آینده می داند.

یکی از نگرانی های اسرائیل نزدیکی کشورهای منطقه به ایران و قبول قدرت و نفوذ ایران توسط کشورهایی همچون عربستان و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و همچنین ترکیه و آذربایجان است. اسرائیل از ترس تسلیم این کشورها در مقابل ایران با هر روشی که شده به تحریک این کشورها بر علیه ایران اقدام می کند که رفتارهای اخیر آذربایجان و ترکیه در قبال ایران هم از همین دست است.

یکی دیگر از اقدامات اسرائیل، آلوده کردن دامن کشورهای عربی به رابطه با اسرائیل است. از آنجاییکه مردم مسلمان منطقه و کشورهای محور مقاومت به رهبری ایران ارتباط با اسرائیل را خیانت به دنیای اسلام و فلسطین مظلوم می دانند، اسرائیل قصد دارد با ارتباط با کشورهای عربی به ویژه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، اعتبار این کشورها را نزد مردم مسلمان منطقه از بین ببرد که برخی از این کشورها همچون بحرین هم با ساده لوحی تمام اقدام به ارتباط با اسرائیل کردند. البته ساده لوحی خوش بینانه ترین تعبیر درباره آنهاست.

3- عربستان و کشور های عربی هم پیمانش:

چند سال قبل که محمد بن سلمان به قدرت رسیده بود با حمایت غرب و به خصوص آمریکا، خیلی برای ایران گردنکشی می کرد. تا آنجا که ایران را به جنگ داخلی هم تهدید می کرد. اما رفته رفته به عقب نشینی در قبال ایران روی آورد. به خصوص در جنگ یمن که مستقیماً از طرف ایران به یمن کمک می شد چنان ضربات سختی به پیکر عربستان وارد شد که تقریبا خود را در این جنگ مغلوبه می بیند. بعد از آمدن بایدن هم رابطه عربستان و آمریکا به سردی گرایید و آمریکا رسماً حمایت خود از عربستان در جنگ یمن را کم کرد و حتی تصمیم به خارج کردن سامانه های ضد موشکی خود از عربستات گرفت. افزایش قدرت منطقه ای ایران و هم پیمانانش و گروه های نظامی وابسته به ایران هم مزید بر علت شد تا عربستان کم کم نسبت به ایران در موضع ضعف قرار گیرد. این وضعیت برای دیگر کشورهای عربی نزدیک به عربستان هم صدق می کند. البته در این بین باید به دامی که اسرائیل برای کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس پهن کرده که در بند دوم به آن پرداختیم نیز توجه کرد.

4- دیگر کشورهای منطقه:

در این بین دیگر کشورهای منطقه مانند ترکیه، آذربایجان و حتی پاکستان با توجه به خروج تقریبی آمریکا در منطقه به تکاپو افتاده اند. سه عامل در این تکاپو نقش دارد. اول اینکه خروج آمریکا از منطقه و تضعیف موقعیت عربستان باعث شده است که این کشورها و به ویژه ترکیه احساس کنند که می توانند نفوذ و نقش آفرینی بیشتری در منطقه داشته باشند. دومین دلیل تکاپوی آنها هم ترس از قدرت گرفتن روزافزون ایران در منطقه به ویژه با خروج آمریکا از منطقه است. سومین دلیل هم مثل همیشه تحریک ها و نفوذ اسرائیل در این کشورها برای ایجاد مزاحمت برای ایران است.

به هر حال تمام این عوامل باز هم به قدرت و نفوذ ایران در منطقه خواهد افزود و تا به حال هم تمام نقشه های استکبار جهای به رهبری آمریکا و اسرائیل برای تضعیف ایران نتیجه عکس داده است.